مصحف علی ابن ابیطالب علیه السلام

مصحف علی ابن ابیطالب علیه السلام

💠 مصحف علی ابن ابیطالب علیه السلام

✅ بنا بر قول ابن ندیم اولین مصحفی که پس از رحت رسول اکرم صلی الله علیه و آله گردآوری شد مصحف امیرالمومنین علی علیه السلام بود.

✅ حضرت پس از وفات رسول خدا سوگند یادکردند که ازخانه بیرون نروم مگر برای نمازجماعت تا آنگاه که جمع قرآن را به اتمام برسانم.

✅ به روایت یعقوبی حضرت بعد از آنکه کار مصحف را تمام کردند آنرا بار شتری نمودند و به مسجد آوردند و خطاب به مردم فرمودند بعد از ارتحال رسول اکرم تاکنون به جمع قرآن مشغول بوده ام و تمام آنچه به رسول خدا نازل شده است جمع آوری نموده ام، آیه ای نبوده است مگر آنکه رسول خدا بر من خوانده است و تفسیر و تأویل آنرا بر من آموخته است. مبادا فردا بگویید از آن غافل بوده ایم. 

✅ اما پس از تحویل مصحف بدلایلی مردم  آنرا نپذیرفتند وحضرت فرمود دیگر هرگز آنرا نخواهید دید.

💠 ویژگی های مصحف

✅ مطابق نظر برخی از محدثان و محققان شیعه مصحف امیرالمومنین علی علیه السلام به عنوان سپرده امامت و میراث امامت از امامی به امام دیگر منتقل میشود و هم اکنون در اختیار منجی عالم بشریت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف میباشد.

✅ به گفته ی بزرگانی همچون شیخ مفید رحمة الله علیه مصحف حضرت امیر علیه السلام براساس نزول سامان یافته بود یعنی مکّی برمدنی، ناسخ بر منسوخ مقدم بود و هر آیه بر اساس نزول در جای خود قرار داشته است.

✅ همچنین به گفته ی برخی دیگر از محققان همچون آیت الله خوئی صاحب کتاب البیان محصف حضرت افزودنی هایی داشته است که آن افزودنی ها تفسیر و تأویل آیاتی بوده است که حضرت امیر علیه السلام به املای رسول خدا (به بیان مبارکش) ثبت و ضبط میکردند.

✅ البته برخی محققان معاصر چون دکتر مهدوی راد به این باورند که مصحف حضرت درترتیب با مصحف فعلی فرقی ندارد بلکه آنچه را آن مصحف را ممتاز می ساخته است تفسیرها، تأویل ها و مصداق یابی ها میباشد.

✅ شاید دلیل اختلاف، برداشت ازگزارش های تاریخی باشد مثلاً ابن شهرآشوب مازندرانی از فردی به نام ابورافع این مطلب رانقل میکند که {فلما قبض النبی جلس علی فألفه علی ما انزله الله و کان به عالماً } هنگامی که رسول خدا ازدنیا رفتند امام علی علیه السلام نشستند و قرآن را تألیف کردند مطابق آنچه نازل شده بود...

لینک منبع

https://t.me/quranied/181

مصاحف صحابه

مصاحف صحابه

💠 مصحف:

✅ به معنای آنچه که در آن نوشته می شود.(لسان العرب)

✅ کتابٌ فی ما بین الفتین: مجموعه ای است که در میان دو جلد جمع شده باشد.(المفردات، راغب)

♦️ در این بخش به مصاحفی-از قرآن- که برخی از اصحاب چه در دوران رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نوشتند و چه بعد از آن اشاره می شود.

💠 مصحف ابن مسعود

براى ابن مسعود، تنها مصحف ایشان نامبرده شده و کتابى دیگر براى وى ذکر نشده است. 

1⃣ این مصحف 111 سوره دارد.

2⃣ سوره‏هاى «فاتحه» و معوّذتین (فلق و ناس) را نداشت.

♦️ ایشان سوره فاتحه را جزء قرآن مى‏دانست؛ اما معتقد بود چون مسلمانان در نمازهاى یومیه همیشه آن را مى‏خوانند، حفظ خواهد شد؛ از این رو به ثبت آن نیازى نیست؛ ولى دو سوره معوّذتین را از تعویذات (دعا و حرز) پیامبر صلّى اللّه علیه و آله مى‏دانست. 

3⃣ ترتیب سوره‌ها و بخشهای قرآنی

بدین صورت بود سبع طوال، مئین، مثانی، حوامیم، ممتحنات، مفصلات. 

4⃣ بنا به نقلی، سوره توبه در این مصحف با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع شده بود که البته این روایت نیز غیر قابل اعتبار می‌باشد.

5⃣ اختلاف قرائت‏(به نقل از تاریخ قرآن رامیار)

✅ اختلافات لهجه‏اى: بیشتر مربوط به تلفّظ کلمه و لهجه‏اى است که او به کار مى‏برده است. مثلا گاهى «حاء» را «عین» تلفّظ مى‏کرده، مثلا به جاى «حتّى» مى‏گفته: «عتّى» و یا «طلح» را «طلع» مى‏خوانده است. گاهى بر عکس بود. مثلا «اذا بعثر» را «اذا بحثر» مى‏گفت. در صورتیکه این دو تا، دو لغت متفاوتى هستند. عمیق را معیق، کافور را قافور و بقر را باقر تلفظ مى‏کرد و ...مى‏گویند وقتى عمر از مردى شنید که «حتّى» را «عتّى» مى‏گوید. از او پرسید از چه کسى چنین آموخته‏اى؟ او گفت:

از ابن مسعود. عمر کاغذى به ابن مسعود نوشت که خداوند قرآن را به لغت قریش نازل کرده، قرآن را بدین لغت آموزش ده، نه به لهجه هذیل.

✅ مترادفات: مثلا به جاى «اهدنا» در «أرشدنا»، به جاى «مشوافیه» در «مضوافیه»، به جاى «ادع لنا» در «سل لنا»مى‏گفت. مثل اینکه به کار بردن مترادفات را مجاز مى‏دانست و قرائت را آسان گرفته بود.اگر چه اینکار موجب شد تا بعدها مفسرین معانی برخی لغات را بفهمند ولى روشن است که یک چنین رویه‏اى اگر ادامه مى‏یافت به چه انحراف و فسادى مى‏انجامید. شاید ...

✅ زوائد تفسیرى: در مصحف ایشان، اضافاتى است که بسیارى از دانشمندان علوم قرآنى آن را نکات تفسیرى مى‏نامند، نه الفاظ قرآنى. از قرائت ایشان است: کانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً [فاختلفوا] فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ ....(الدّر المنثور)

♦️ تعبیر به «اختلفوا» از اضافات تفسیرى ایشان است که مفهوم آیه و علت بعثت انبیا را روشن مى‏کند که چون مردم با هم اختلافات داشته‏اند، خداوند پیامبرانى را برانگیخت تا وحدت ایجاد کنند.

♦️ ایشان گفته است ما در عهد رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله قرائت کردیم: یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ [انّ علیّا مولى المؤمنین‏] ...(الدّر المنثور) تعبیر «انّ علیّا مولى المؤمنین» از اضافه‏هاى تفسیرى است، نه الفاظ قرآنى؛ یعنى در زمان رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله این‏گونه تفسیر مى‏شد.

💠 سرنوشت مصحف

♦️ از سرنوشت مصحف ابن مسعود اطلاع چندانی در دسترس نیست و فقط تاریخ گواهی می‌دهد که در جریان توحید المصاحف که عثمان با از بین بردن همه قرائتها در رسمیت بخشیدن به یک قرائت، سایر مصفحها را سوزانید یا با آب و سرکه شست تنها کسی که مصحقش را به فرستاده عثمان نداد و در مقابل در خواست عثمان ایستاد ابن مسعود بوده و اینکه در مورد نشر و رواج مصحف عبد اللّه، باید گفت با وجود اینکه پس از نشر مصحف عثمانى همه مصاحف جمع شد و با اینکه پس از اعتراض ابن مسعود، با مصحف وى‏ مبارزه شدیدى شد، باز هم این مصحف تا سالها بعد میان مردم رواجى داشته است. ظاهرا بیشتر از این اطلاعات دقیق و مستندی در دسترس نمی‌باشد که از این کار او نیز عثمان ناراحت شده بود هر چند که ظاهرا عثمان بعدا از بی احترامیش نسبت به ابن مسعود ناراحت شد و ابن مسعود نیز ظاهرا به یکی کردن قرائتها راضی شده بود.

💠 مصحف اُبَیّ بن کَعب

🌺 شخصیت شناسی

✅ لقب: «سیّد القرّاء»، کنیه: «ابو المنذر»، از بزرگان صحابه انصارى و از اصحاب عقبه ثانیه است. 

✅ پیش از اسلام از دانشمندان قوم یهود بود و بر کتب عهدین‏ مطّلع؛ مى‏خواند و مى‏نوشت. 

✅ پیش از زید بن ثابت اسلام آورده و قبل از او از نویسندگان وحى بود.

✅ پیامبر گرامى بدو فرمود: اى ابو منذر! دانش بر تو گوارا باد.

✅ بدو «سید المسلمین» هم گفته‏اند.

✅ جزء چهار نفرى است که پیامبر فرمود قرآن را از ایشان فرا بگیرید. و هم چنین درباره او فرمود: «أقرء امّتى»

✅ در مدینه فوت کرد. در سال مرگ او اختلاف است. از سال 19 تا سال 36 را گفته‏اند.

💠 ویژگی های مصحف وی

✅ مصحف وی دارای 115 سوره بود:

♦️ دو سوره به نامهاى خَلع و حَفد بیش از مصاحف دیگر دارد. این دو دعاى قنوتند و به گمان اینکه از سوره‏هاى قرآنى است، در قرآن درج شده است.

🔹 دعاى خلع: «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم انّا نستعین بک و نستغفرک و نثنى علیک الخیر و لانکفرک و نخلع و نترک من یفجرک».

🔹 دعاى حفد: «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم ایاک نعبد و لک نصلّى و نسجد و الیک نسعى و نحفد، نخشى عذابک و نرجو رحتمک ان عذابک بالکفار ملحق»

✅ ترتیب سوره‏هاى مصحف ابى بن کعب تقریبا هماهنگ با ترتیب مصحف ابن مسعود بود، جز آنکه سوره انفال را پس از سوره یونس و پیش از سوره برائت قرار داده بود و نیز در تقدیم و تأخیر برخى سوره‏ها با آن تفاوت داشت. تفاوت دیگرى که با مصحف ابن مسعود داشت، آنکه مشتمل بر سوره حمد و معوذتین بود.

✅ میان دو سوره فیل و قریش، بسم الله الرحمن الرحیم، نیامده و آن دو، یک سوره پنداشته شده است.

✅ در این مصحف ابتداى سوره زمر با «حم» شروع شده بود و در نتیجه حوامیم این مصحف به جاى هفت سوره، هشت سوره است‏.

✅ در مصحف وی گاهی برخى کلمات به مترادفهاى آنها تبدیل شده است: 

🔹 «قالُوا یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا» را به صورت «من هبّنا من مرقدنا» 

🔹«کُلَّما أَضاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِیهِ ...» را به صورت «مرّوا فیه» یا «سعوا فیه» 

✅ و گاهی برخى کلمات براى توضیح و تفسیر آورده شده است: 

🔹«فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ [متتابعات‏] فِی الْحَجِّ ...» کلمه افزوده شده براى معلوم کردن سه روز روزه متوالى است.

🔹«فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ [الى اجل مسمّى‏] فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً ...» عبارت اضافه شده براى معلوم کردن این است که مقصود، نکاح متعه و انقطاعى است نه دائمى.

🔹 «إِنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ أَکادُ أُخْفِیها [من نفسى فکیف اظهرکم علیها] لِتُجْزى‏ کُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى‏».

💠 سرنوشت مصحف وی

1⃣ بر اساس برخی نقلها، در جریان یکی کردن مصحفها در زمان عثمان، مصحف ابیّ بن کعب به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفت

2⃣ در برخی از روایاتها این مصحف مانند سایر مصاحف به استثناء مصحف ابن مسعود، بعد از توحید المصاحف، سرنوشتش مانند سایر مصحفها یا سوزانده و یا نوشته‌هایش را بوسیله آب و سرکه جوشانده و محو نمودند. 

3⃣ تا اواخر قرن دوم این مصحف وجود داشته است. حتى به احتمال زیاد در دمشق رواج بیشترى داشته و تا اواخر قرن چهارم نمونه‏هائى از آن در بصره نیز یافت مى‏شده که اوراق آنها با هم فرق داشته است. ولى از آن به بعد دیگر سراغى از آن نداریم. در مورد اختلاف قرائت در آیات، مهمترین مأخذى که داریم تفاسیر معتبرى مثل البحر المحیط ابو حیان و جامع البیان طبرى و مجمع- البیان طبرسى و یا کتب قرائات است.(تاریخ قرآن رامیار)

📔 سالم‏

✅ وی یکى از چهار نفرى بود که به فرمان پیامبر قرآن را باید مى‏آموختند.

✅ ابن بریده: سالم نخستین کسى بود که قرآن را جمع کرد.

✅ سرانجام یکسالى پس از رسول خدا در یوم یمامه کشته شد.

✅ از مصحف او آگاهى درستى در دست نیست. آنچه گفته‏اند فقط در دو کلمه اختلاف است که یک چنین اختلافى را مصحف مستقلى نمى‏توان بشمار آورد.

📔 ابو زید

✅ مالک بن انس: قیس بن السکن قرآن را در زمان رسول خدا جمع کرد.

✅ جزء صاحبان مصاحف اولیه شناخته شده، اما قرائتى یا اختلافى با مصحف موجود از او باز نگفته‏اند.

📔 سعد بن عبید

✅ نخستین کسى است که نام «قارى» یافته.

✅ ابن حبیب: او نخستین جامع قرآن است.

✅ از مصحف و قرائتش چیزى باز نگفته‏اند. «3»

📔 معاذ بن جبل‏

✅ در مورد او و مصحفش گفته اند: او را هم دیدیم که قاضى یمن بود و بعد به شام مأمور شد و مصحفش در شام و حمص رواجى داشت. 

✅ از صحابه‏اى بود که در عهد نبى افتخار جمع قرآن را یافت.

✅ با اینکه زمان کوتاهى براى اشاعه مصحف او وجود داشت، ولى مصحفش همردیف مصاحف ابىّ و ابن مسعود ذکر شده.

✅ از مصحف او خبرى باز نگفته‏اند.

📔 امّ ورقه‏

✅ دختر عبد اللّه بن حارث، سیوطى مى‏گوید که قرآن را جمع کرده بود اما نشان دیگرى در دست نیست.

📔 مصحف ابو الدرداء

✅ او را هم از جامعان قرآن زمان رسول خدا گزارش کرده‏اند.

✅ از قرائتش و مصحفش و اختلاف با سایر مصاحف چیزى نگفته‏اند.

✅همینقدر مى‏توانیم حدس بزنیم که ظاهرا بر قرائت ابن کعب بوده است.

📔 مقداد بن اسود:

✅ ابن اثیر: مصحفش در حمص رواج داشته

✅ چیزى از مشخصات آن نگفته‏اند.

📔 ابو موسى اشعرى‏

✅ عبد اللّه بن قیس بن سلیم بن حضار بن حرب، صحابى از قبیله اشعرى از قحطان است.

✅ صدائى خوش داشت و در میان صحابه در تلاوت قرآن به خوش آوائى شهره بود.

✅ پیامبر به او مى‏فرمود: اى ابو موسى به تو آواى خوشى از مزامیر آل داود داده‏اند.

✅ ظاهرا او قرآن را از زمان نبى اکرم شروع به جمع آورى کرده، ولى در حکومت بصره است که مردم آن سامان مصحفش را رواج داده و بدان نام «لباب القلوب» نهاده‏اند.

✅ میان مصحف او و مصحف ابن مسعود، مردم کوفه و اهل بصره، رقابتى ایجاد شده بود. بین این دو مصحف اختلافاتى در قرائات وجود داشت که همان اختلافات حذیفة بن یمان را بر آن واداشت که پیشنهاد جمع قرآن و توحید مصاحف را به عثمان بدهد.

✅ درباره مصحف او، با اینکه ظاهرا سالها میان مردم بصره و یمن رواجى داشته، آگاهى‏هاى زیادى نداریم. از گزارشهاى ابن ابى داود، که در سه جا از او یاد شده، مى‏توان این استنباط را داشت که ابو موسى مصحف مستقلى داشته و مردم قرآن را بر آن قرائت مى‏کرده‏اند.

✅ مى‏گویند مصحف او مثل مصحف ابن کعب دو سوره (خلع و حفد) را هم اضافه داشته است.

✅ بعضى از منابع هم اشاره مى‏کنند که مصحفش آیه‏اى درباره حرص مردان «لو انّ لابن آدم وادیا ...» داشته است.

✅ در گزارشى مى‏گویند که ابو موسى سیصد نفر از قاریان را در بصره گرد آورده بود و در آن جمع گفته بود: سوره‏اى به طول و شدت توبه مى‏دانستم که حال از یاد برده‏ام و تنها همین آیه درباره حرص مردان را به خاطر مى‏آورم. حال آنکه مى‏دانیم این عبارات حدیثى است مسلّم و نه آیتى از قرآن. یا گفته: سوره‏اى شبیه مسبّحات مى‏دانسته که تنها یک جمله‏اش به خاطرش مانده:

 «یا ایها الذین آمنوا، لم تقولون ما لا تفعلون، فتکتب شهادة فى اعناقکم، فتسألون عنها یوم القیامة».

✅ یک موردش که به جاى لا یعقلون «لا یفقهون» مى‏خوانده ترک شده و 3 مورد دیگر (ابرهام به جاى ابراهیم، صوافى به جاى صوافّ و در من تلقاء به جاى و من قبله) در قرائات شاذ باقى مانده است.

📔 مصحف حفصه‏

✅ حفصه دختر عمر بن خطاب، صحابیه جلیله‏اى از زنان پیامبر اکرم که هجده سال پیش از هجرت در مکه بدنیا آمد.

✅ دختر عبد اللّه بن عبد شمس که از زنان صحابى فاضله بود به دستور پیامبر به حفصه کتابت آموخت.

✅ گویا هر چند مصحفى که ابو بکر گرد آورده بود و به عمر رسید، بعد نزد حفصه ماند. ولى جز آن مصحف، حفصه مصحفى هم براى خود داشته است.

✅ مردى به نام عمرو بن رافع (یا نافع) بنده آزاد شده عمر بن خطاب مى‏گوید: حفصه از من خواست که مصحفى براى او بنویسم. او به من گفت: چون به آیه «حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ» رسیدى ننویس تا چنانکه من از پیامبر شنیده‏ام بر تو املاء کنم. و او در این آیه پس از «وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‏» افزود: «و صلوة- العصر». این ظاهرا مطابق قرائت ابن کعب و ابن عباس است.

✅ مى‏گویند عمر از دخترش پرسید که بر این مدّعاء دلیلى دارى؟ او گفت: نه. پس عمر گفت: به خدا که به شهادت یک زن بدون دلیلى دیگر، چیزى داخل قرآن نمى‏کنیم.

📔 زید بن ثابت‏

✅ وی جزء چهار نفرى بود که پیامبر فرموده بود قرآن را باید از ایشان آموخت و از شش نفرى بود که قرآن را جمع کرده بودند.

✅ در مورد قرائتش گفته‏اند که ابن عباس با همه جلالت قدر و پایه علمش، قرائتش را از وى فراگرفته بود.

✅حدیثى است که در آن آمده: کسى که بخواهد قرآن را چنانکه نازل شده تازه و پرطراوت قرائت کند باید که آنرا از ابن ام عبد (ابن مسعود) بشنود. این حدیث را عینا در مورد زید هم نقل کرده‏اند.

✅ گمان بیشتر بر این است که اگر زید مصحف خاصّى مى‏داشته اختلافش با مصحف کنونى بسیار اندک مى‏بوده است. گویا نسخه‏اى از این مصحف در قبه‏اى از حرم مقدس مکه بوده که ابن جبیر مى‏گوید: مردم آنرا زیارت مى‏کردند و مى‏گفتند دستخط زید است.

📔 عایشه‏

✅ آنچه ضبط شده چنین است که عایشه دخت ابو بکر و زوجه رسول خدا، قرائت قرآن را از شخص رسول اکرم آموخته است.

✅ خواندن را بعدها آموخته بود، اما نوشتن نمى‏دانست.

✅ در اینکه پیش از جمع زمان ابو بکر مصحفى داشته باشد جاى سخن بسیار است.

✅ در مورد مصحف او، همان چیزهائى را گفته‏اند که درباره مصحف ام سلمه و حفصه مى‏گویند.

✅ حمیده دختر ابو یونس، کنیز عایشه نیز نقل مى‏کند که هنگام رحلت عایشه در میان اثاث او مصحف وى را یافتم ...

✅ هیچیک از منقولات نشان نمى‏دهد که مصحف عایشه چیزى جز نسخه عثمان باشد. به هر حال 12 اختلاف در آیات در آن بازگفته‏اند که 13 موردش اختلاف نحوى است. 5 موردش هم با معنى نصّ موجود مخالفتى ندارد و 14 روایت هم از او در قرائت شاذّ آمده است.

✅ موارد مهم اختلاف یکى همان افزایش «صلاة العصر» در آیه سوره بقره است. دیگر افزودن «و الذین تصلون الصفوف الاعلى» بعد از «على النبى» است. در اعراب «صابئین» و «ان هذان» هم نظر خاصى داشته است. با یک چنین اختلافاتى به هیچ وجه او را داراى مصحفى خاص و مستقل و جدا از دیگران نمى‏توان شمرد.

📔 عقبة بن عامر

✅ از صحابه ای است که قرائت خود را از رسول خدا گرفته بود.

✅ گفته‏اند وی یکى از جمع کنندگان قرآن بوده و مصحفى خاصّ خود داشت و مصحفش تا قرن چهارم وجود داشته.

✅ از مصحف او شرح کاملى نداده‏اند. فقط گفته‏اند که به ترتیب مصاحف عثمانى نبوده، ولى به چه ترتیب بوده و چه اختلافاتى با سایر مصاحف داشته مسأله‏اى است که روشن نیست.

✅ در برابر ابن مسعود که معوّذتین را در مصحفش نداشت، او تأکید فراوانى داشت که این دو سوره از سوره‏هاى قرآنى است و خواندنش فضیلتى فراوان دارد.

✅ به تیراندازى علاقه زیادى داشت و «قوه» مذکور در آیه 60 سوره انفال را به تیر اندازى «رمى» تفسیر مى‏کرد، پس، اگر هم در ترتیب سوره‏ها اختلافى داشته، موارد این اختلاف روشن نیست.

📔 ام سلمه‏

✅ پس از فوت شوهرش ابو سلمه در سال چهارم هجرى زوجه رسول خدا شد.

✅ به جمال و عقل و رأى شهرتى داشت.

✅خواندن و نوشتن مى‏دانست و 378 حدیث از او نقل کرده‏اند.

✅ در مورد مصحفش، عبد اللّه بن رافع که بنده آزاد شده او بود که مى‏گفت:

 «از من خواست که مصحفى برایش بنویسم» و همان دستورى را که حفصه و عایشه در مورد افزودن «صلوة العصر» به آیه 238 بقره داده بودند.

✅ نام او جزء حاملان قرآن در عهد نبى آمده است.

✅ آنچه از اختلاف مصحفش گفته‏اند بسیار اندک است. چهار مورد اختلاف دارد که سه تایش از رسم عثمانى بیرون نیست و آن یکى دیگر هم همان بود که کاتب مصحفش گفته بود که آن هم با مصحف عثمانى مشترک در معنى است. پس این را هم مصحف مستقلى نمى‏توان شمرد.

📔 عبد اللّه بن عمرو

✅ صحابى مکى است.

✅ در زمان رسول خدا قرآن را جمع کرده بود و خور و خواب را فراموش کرده و به عبادت مى‏گذراند که رسول خدا او را از آن برحذر داشت.

✅ گفته‏اند زبان سریانى نیز مى‏دانست و کتب یهود و نصارا را نیز مى‏خواند.

✅ در مورد مصحف  او می گویند: حروفش با حروف مصاحف ما فرق داشت.

✅ مصحف عبد اللّه بن عمرو نه بر قرائت ابن مسعود بود و نه بر قرائت یاران ما.

✅ از این مصحف هم امروز خبرى در دست نیست و در تفاسیر فقط یک «فمرّت به را «فمارت به» از او نقل کرده‏اند.

📔 انس بن مالک‏

✅ کودک ده ساله‏اى بود که اسلام آورد و خدمت رسول خدا را پذیرفت.

✅ در بصره درگذشت.

✅ او در روایت از پیامبر یکى از مشهورترین شش تن است.

✅ مى‏گویند از کودکى کتابت مى‏دانسته اما در میان احادیث مختلف نامش جزء کاتبان وحى نیامده است.

✅ از مصحف او آگاهى کمى داریم، از 24 مورد اختلافى که صورت داده‏اند، 21 موردش مربوط به اعراب و شکل کلمه است و به هیچ وجه بیرون از معنى مصحف عثمانى نیست. از ترتیب سوره‏ها هم که در مصحف او چیزى نگفته‏اند.

💠 جمع بندی: مصاحف رایج زمان ابوبکر، گر چه بعضى شهرتى وافر داشته ‏اند، اما معروف‏تر و مشهورتر از همه همان سه مصحف على (علیه السلام) و ابن کعب و ابن مسعود است و دیگران خارج از آنها نبوده‏ اند.

لینک های این مطلب

https://t.me/quranied/155

https://t.me/quranied/162

https://t.me/quranied/167

https://t.me/quranied/174

نحوه نگارش قرآن کریم

نحوه نگارش قرآن کریم

💠 کتّاب وحی آیات قرآن رامطابق نزول و زیر نظر و اشراف رسول خدا صلی الله علیه و آله می نوشتند.

♦️ روال عادی و معمولی آن بود که با یک بسمله سوره شروع می شد و هنگامی که بسمله ی دیگر نازل می شد می فهمیدند که سوره ی قبلی خاتمه یافته هست و سوره جدیدی آغاز شده است.(ابن عباس)

🔹 گاه رسول خدا به اشارت جبرئیل امین مأموریت میافتند تابه کتّاب وحی اعلام شود که آیه ی نازل شده در جای دیگر قرار داده شود همچون آخرین آیه ی نازل شده بر حضرت که مطابق نظر مشهور آیه ی 281 سوره بقره که کتّاب وحی مأموریت یافتند زیر آیه ی ربا و دین جای دهند.(ابن عباس)

♦️ براساس آنچه گذشت نظم و چینش آیات در هرسوره توقیفی بوده است یعنی به اجتهاد صحابه نبوده بلکه به اشارت رسول خدا و رسول خدا هم به اشارت جبرئیل.

🔹 خلاصه اینکه محدوده هر سوره توسط رسول خدا در سایه ی وحی مشخص می شده است.

💠 آیات معروف

برخى از آیات معروف و مشهور قرآن عبارتند از:

✅ وحدت: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» (ال عمران / 103) 

✅ اطاعت از اولی‌الامر: « أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ»(نساء/59)

✅ تطهیر: « إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً » (احزاب / 33)

✅ مستضعفین: « وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ » (قصص/5)

✅ جاءالحق: « وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً » (اسراء/ 81)

✅ و ان یکاد: « وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لََمجْنُونٌ » (قلم/51)

✅ بسمله: « بسم الله الرحمن الرحیم».

✅ نفس مطمئنه: « یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی » (فجر / 27تا30) 

✅ آیة‌الکرسی: «اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ‏ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ » (بقره/ 255)

✅ الوصیة: « کُتِبَ عَلَیْکُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ » (بقره / 180)

✅ وام: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا تَدایَنْتُمْ » (بقره / 282)

✅ التوجه: « وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ » (بقره / 115) 

✅ روزه: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ » (بقره / 183)

✅ کتمان: « إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ ما انزلناهُ ...» (بقره / 159)

✅ نفی سبیل: « وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً » (نساء/141) 

✅ ولایت: « إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ » (مائده/55)

✅ تصدیق: « وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ » (توبه/61)

✅ نفر: « ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً » (توبه/122) 

✅ آیه سؤال: « فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ » (نحل/43)

✅ آیه عزت: « وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً » (اسراء / 111)

✅ آیه نور: « اللهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ » (نور / 35) 

✅ آیه مودت: « قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى » (شوری/23) 

✅ آیه نبأ: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ » (حجرات / 6) 

✅ آیه نجوی: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ ...» (مجادله/12)

✅ حساب در قیامت: « فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ » (زلزله / 7و8)

✅ آیه قصاص: « وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ » (بقره / 179)

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/149

نوشت افزار های کتابت قرآن

نوشت افزارهای کتابت قرآن

💠 درصدراسلام کتّاب وحی برای نگارش قرآن کریم ازوسایل و ابزاری استفاده میکردند که به این ابزارها نوشت افزارهای قرآنی اطلاق میگردد.

💠 آنچه در قرآن آمده

1⃣ 📝 دهان: پوست‌های سرخ رنگ

🌹 فإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَکانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهان(الرحمن: 37)

2⃣ 📝 حریر: پارچه ابریشمین

🌹 و لِباسُهُمْ فیها حَریر(فاطر: 33)

3⃣ 📝 رقّ: پوست نازک

🌹 فی‏ رَقٍّ مَنْشُور(الطور:3)

4⃣ 📝 سجِلّ: کتاب و یا چیزی که قاضی صورت دعوا را در آن می نویسد

🌹 یوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ (الأنبیاء : 104)

5⃣ 📝 صحُف: برگ هایی از کاغذ

🌹 و إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَت(التکویر:10)

6⃣ 📝 قرطاس: کاغذ

🌹 و لَوْ نَزَّلْنا عَلَیْکَ کِتاباً فی‏ قِرْطاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَیْدیهِمْ(الأنعام: 7) و 🌹تجْعَلُونَهُ قَراطیسَ تُبْدُونَها وَ تُخْفُونَ کَثیرا(الانعام: 91)

7⃣ 📝 قلَم: خامه تراشید

🌹 ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون(القلم:1)

8⃣ 📝 مداد: مرکبی که در نوشتن به کار می‌رود

 🌹 قلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی(الکهف: 109)

9⃣ 📝 کتاب:‌ نوشته‌ یا مجموعه نوشته‌ها.(در قرآن به وفور از آن یاد شده)

💠 آنچه در روایات ذکر شده

✅ عسُب: ج عسیب، شاخه‌های پهن و محکم و بی‌برگ درخت خرما.

✅ جرائد النخل: شاخه‌های خرما.

✅ لخافْ : سنگ سفید نازک (و پهن).

✅ رقاع: رقعة،‌ تکه پوست یا تکه کاغذ و تکه پارچه(پینه).

✅ اقتاب‌: جهاز شتر (چوب‌هایی که برکوهان شتر می‌گذارند).

✅ أدُم: ج أدیم، تکه‌های چرم(پوست دباغی شده سرخ رنگ)

✅ حریر: پارچه ابریشمی

✅ صحف: برگ‌ها، ورقهایی که بر آن نوشته می‌شود

✅ اضلاع: استخوان‌های صاف دنده (مخصوصاً استخوانهای دنده شتر که درشت و پهن است.)

✅ قرطاس: کاغذ.

✅ قضم: پوست سپید رنگ ( قضیم).

✅ اکتاف: استخوان شانه‌ها.

✅ کرانیف‌: بیخ شاخه خرما که پس از بریدن بر درخت بماند.

✅ لوح: صفحه پهن از چوب یا هرچه که برآن نویسند.

✅ قلم:‌ چوب نی تراشیده شده.

✅ دواة: مرکب‌دان( قلمدان).

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/144

حافظان و کاتبان وحی

حافظان و کاتبان وحی

💠 حفّاظ وحی

✅ بی تردید حفظ قرآن کریم در دوران ظهور اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به ویژه آنکه رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله به جهت صیانت قرآن کریم مسلمانان را توصیه به حفظ قرآن کریم می نمود و در صدر حافظان قرآن کریم خود حضرت بودند.

✅ ازحافظان قران درصدر اسلام جامع قرآن که جمع آن جمّاع قرآن میشود، یاد می شود.

✅ در برخی از کتب به حفظ کردن و بخاطر سپردن آیات قرآن کریم جمع نخستین یا جمع اول قرآن کریم اطلاق شده است.

💠 کتّاب وحی

✅ عنوان نویسندگانى است که در زمان حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله مأمور نوشتن آیات و سور قرآن مجید بودند که بر آن حضرت نازل مى‏شد.

💠 تعداد کاتبان

✅ در تعداد کاتبان وحى اختلاف وجود دارد به طورى که 4 و 5 و 6 و 7 و تا 43 و 45 نفر هم گفته‏ شده.

💠 مشهور ترین کاتبان وحی

(قوی ترین قول: علی بن ابیطالب‏🔹ابىّ بن کعب🔹زید بن ثابت)🔹عبدالله بن مسعود🔹خلفای ثلاث🔹عبد اللّه بن سعد بن ابى سرح🔹

♦️ درباره عبد اللّه بن سعد بن ابى سرح، مى‏نویسند: آیه 93 سوره انعام که مى‏گوید: وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ کَذِباً أَوْ قالَ أُوحِیَ إِلَیَّ وَ لَمْ یُوحَ إِلَیْهِ شَیْ‏ءٌ وَ مَنْ قالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ، در شأن او نازل شده است: «و کیست ستمگرتر از کسى که بر خدا دروغ ببندد و یا گوید: به من وحى شده است در حالى که بدو چیزى وحى نشده است و کسى که گوید بزودى همانند آنچه خدا فرو فرستاده است نازل مى ‏کنم».

🔹 عبد اللّه بن سعد کسى بود که وحى را تحریف مى‏کرد به این معنا که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم به او مى‏فرمود: بنویس: «و اللّه غفور رحیم» او مى‏نوشت: «و اللّه عزیز حکیم»، یا به وى دستور مى‏داد که بنویسد: «و اللّه عزیز حکیم» ولى او مى‏نوشت: «و اللّه علیم حکیم»، رسول خدا چون مى‏دانست که عبد اللّه سخن خدا را تحریف مى‏کند، مى‏فرمود: «هو واحد» یعنى او یکى از نویسندگان وحى است و تفاوتى ایجاد نمى‏کند. یعنى خللى در وحى حاصل نمى‏شود، ولى عبد اللّه مى‏گفت: محمد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم نمى داند چه مى‏گوید!! او چیزى مى‏گوید و من چیز دیگرى مى‏نویسم ولى در عین حال به من مى‏گوید: «هو واحد هو واحد»، اگر گفته او با نوشته من یکى باشد پس من هم مى‏توانم همانند آیاتى که خدا نازل میکند، نازل سازم!!! از اینرو خداوند آیه 93 انعام را در توبیخ عبد اللّه بر او نازل کرد، آنگاه که عبد اللّه از نزول این آیه آگاهى یافت، متوارى شد و پیامبر را هجو مى‏کرد و حضرت درباره او فرمود: هر که عبد اللّه بن سعد را بیابد، اگر چه به پرده کعبه چنگ زده باشد، باید او را بکشد؛ یعنى حضرت با این فرمان، او را مهدور الدّم ساخت.

🔹در مورد بن ای داوود و معاویه نیز اقوالی وجود دارد.

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/138

چیستی و معنای وحی

وحی

💠 در لغت:

✅ الوحى القاء المعنى بنحو یخفى على غیر من قصد افهامه‏

✅  اشاره سریع

✅ القای پنهانی مطلبی به دیگران

💠 در اصطلاح:

✅ وحی یک نوع سخن گفتن آسمانی است که از راه حسّ و تفکر عقلی درک نمی‌شود، بلکه درک و شعور دیگری است که گاهی در برخی از افراد به مشیت الهی پیدا می‌شود و دستورات غیبی را که از حس و عقل پنهان است از وحی و تعلیم الهی دریافت می‌کند.

💠 استعمال واژه وحی آن در قرآن

1⃣ اشاره سریع: «فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ مِنَ الِْمحْرابِ فَأَوْحی إِلَیْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُکْرَهً وَ عَشِیًّا؛ (مریم:11) پس (زکریا)از محراب بر قوم خویش درآمد و ایشان را آگاه گردانید (اشاره کرد) که روز و شب به نیایش بپردازید.»(نکته: حضرت زکریا(علیه السلام)نیمتوانست بامردم صحبت کند و این عدم صحبت نشانه ای بود«فاشارت»برای اینکه صاحب فرزند خواهد شد.)

2⃣ الهام فطری به انسان: «وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی أَنْ أَرْضِعِیهِ؛ (قصص: 7) به مادر موسی وحی کردیم که او را شیر ده.»

3⃣ الهام غریزی به حیوانات، غریزه: «وَ أَوْحی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ؛ (النمل:68) پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد.»

4⃣ وسوسه شیطانی: «وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلی أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ؛ (الانعام:112) و در حقیقت شیطان‌ها به دوستان خود وسوسه می‌کنند تا با شما ستیزه نمایند.»

4⃣ به معنای القاء امر به فرشتگان: «إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَی الْمَلائِکَهِ أَنِّی مَعَکُمْ؛ (الانفال: 12) هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی می‌کرد که من با شما هستم.»

5⃣ الهام روحانی به جمادات: «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحی لَها؛(الزلزال:5-6) آن روز است که (زمین) خبرهای خود را باز گوید (همان‌گونه) که پروردگارت بدان وحی کرده است.»

6⃣ سخن گفتن باری تعالی با انبیاء: وَ ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْیاً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولاً فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ ما یَشاءُ إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکیم(الشورى: 51)براى هیچ بشرى ممکن نیست که خداوند با او سخن گوید مگر به الهام یا از پس پرده یا [اینکه‏] رسولى بفرستد و [آن رسول‏] به حکم او (خداوند) هر چه را [خداوند] بخواهد، نازل کند. که او بلند مرتبه فرزانه است.

💠 انواع وحی بر پیامبران(براساس آیه 193 و 194 سوره الشعرا)

1⃣ تکلم مستقیم و بدون واسطه

2⃣ تکلم خداوند از وراى حجاب

3⃣ دریافت وحی از طریق فرشته الهی

💠 مراحل وحی

1⃣ به شکل رویای صادقه هچون روشنی بامداد.

2⃣ در دل با فرشته وحی ارتباط برقرار میکرد صرف علم یقین به وحی الهی نه الهام.

3⃣ فرشته وحی به سیمای مردی آراسته پیدا می شد.

4⃣ پیام چون آوای جَرَسی بر گوش می نشیند (این سخت ترین حالت بود.)

5⃣ جبرئیل به سیمایی که آفریده شده،پدیدار می شد.

6⃣ پیامبر صلی الله علیه و آله در آسمانها بود، پیام خدا را،بی حرف و صوت،بدون واسطه و پیام آور دیگری دریافت می کرد؛ همچون در نماز و... 

7⃣ همچون موسی، وحی الهی را مستقیم و بی واسطه می شنید، اما چیزی دیده نمیشد.

💠 مواقع نزول وحی

✅ گاهی در پی حوادث و یا مسائلی، مستقیم و یا غیر مستقیم، که از پیامبر سوال می شد پاسخ آن با وحی داده می شد.

✅ وحی در حالات مختلف فرود می آمد همچون وقتی که پیامبرصلی الله علیه و آله سوار بود، مشغول غذا خوردن بود و یا بر فراز منبر بود و... چنین نبود که هر وقت پیامبر انتظار دارد همان موقع وحی نازل شود.

💠 حالات وحی  و تحوالات پبامبر (بر اساس اخبار و روایات)

🌼 دریافت وحى در یک گفتگوى عادى، چون سخن گفتن دو مرد با هم.

🌼 شنیدن بانگ جرس و یا آواى کوبیدن دو فلز بهم و یا صداى زنبور عسل.

🌼 در آغاز، پیامبر صلی الله علیه و آله به هنگام دریافت وحى، زبان خود را تند و سریع به آیات وحى شده مى‏گرداند که دستور رسید در این کار عجله نکند.

🌼 دریافت وحى به شکل دمیدن در ذهن و عقل.

🌼 گاهى حال التهاب و برافروختگى داشت که براى تسکین آن حضرت را با آب سرد شستشو مى‏دادند و او را مى‏پوشاندند.

🌼 یا چنان گرم مى‏شد که در روز سرد عرق از سر و پیشانیش مى‏ریخت.

🌼 گاهى با پارچه‏اى سر و یا بدن را مى‏پوشاند.

🌼 زمانى رنگ رخسارش به قرمزى و یا کبودى مى‏زد.

🌼 وقتى هم خواب‏آلوده مى‏نمود. یا به اغماء و غشى دچار مى‏شد.

🌼 هنگامى هم نگاه به آسمان و جوانب خود مى‏دوخت و سرى تکان مى‏داد و یا سر را به پائین مى‏انداخت.

🌼 گاهى رنج شدیدى تحمّل مى‏کرد، ولى زمانى هم سبکتر بود.

🌼 وقتى چنان سنگین مى‏شد که چارپائى که سوار بود از رفتن باز مى‏ماند و یا با زانو به پیش گردن چارپا مى‏زد، و یا زانوئى که زیر پایش قرار گرفته بود به شدّت فشرده مى‏شد.

🌼 گاهى دچار سردرد مى‏شد. (به نقل از تاریخ قرآن رامیار، صص108و109)

💠 تحَنُّث

✅ درلغت: 

 ♦️ حنْث: گناه بزرگ 

♦️ تحَنُّث(باب تفعل=معنای مخالف): تعبُّد، تألُّه، تَبَرُّر، کاری است که بدان وسیله از گناه دوری جویند و خدا را عبادت کنند.

💠 در اصطلاح:

♦️رسول خدا صلی الله علیه و آله پیش ازبعثت هر از چند گاهی به نماز در غار حراء رفته و گوشه گیری اختیار میکردند که این گوشه گیری را«تحنّث»گویند.

🌸رسول خدا صلی الله علیه و آله با این تحنث اعتراض خود را به آیین شرک، کفر و بت پرستی اعلام میکردند. در یکی از همین تحنث ها بود که رسول خدا به پیامبری مبعوث شدند.

🌸بعد از بعثت گوشه گیری و فاصله گرفتن از مردم خاتمه یافت ولی جای خود را به اعتکاف داد و جالب اینست که بدانیم اعتکاف گوشه گیری میباشد اما نه دور شدن ازمردم بلکه درمسجد جامع برگزار میشود.

لینک های این مطلب در تلگرام

https://t.me/quranied/124

https://t.me/quranied/132

بررسی نزول قرآن کریم

نزول قرآن

💠در لغت:

✅ واردشدن درجایی(متعدی: انزال: قراردادن چیزی درجایی): وَ قُلْ رَبِّ أَنْزِلْنی‏ مُنْزَلاً مُبارَکاً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلین. (المؤمنون: 29)

✅ سراشیب شدن چیزی ازبالا به پایین یا فرود ازجای عالی به دانی و زمانی (باب افعال(انزل یُنزِلُ اِنزال): فرود آمدن.): وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماء...(البقرة: 22)

♦️معانی دیگر انزال در قرآن:

🔹مهیا کردن، آماده گردانیدن: ...وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدید...(الحدید: 25)

🔹آفریدن و خلق کردن: ... وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواج...(زمر:6)

💠 در اصطلاح:

✅نزول و تنزیل قرآن از مبدأ ربوبی به معنی نزول معنوی است، یعنی از مقام بالا و مقام رب (خدا) به مقام پائین (رسول اکرم) و سپس به مرتبه پائین‌تر یعنی مردم، ابلاغ شده است. این نزول نه تنها موجب کسر مقام قرآن نشد بلکه موجب ارتقای پیامبر اکرم نیز شد.

💠 انواع نزول:

1⃣ تدریجی یا نجومی: یعنی قرآن در طول دوران رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بصورت تدریجی و آیه به آیه نازل شد.

2⃣ دفعی: یعنی به یکباره قرآن بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شد.

💠 نزول تدریجی:

آنچه مسلم است قرآن کریم دارای نزول تدریجی و آن هم طی دوران رسالت رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله بوده است و همه ی مسلمانان آنرا قبول دارند.

♦️ آیات دال بر نزول تدریجی

 🌼 و قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‏ مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزیلا(الإسراء: 106) -مراد از فرقناه  بخش بخش کردن قرآن است که نتیجه آن نزول تدریجی است-

🌼و قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلا(الفرقان: 32)

💠 حکمت نزول تدریجی قرآن

✅ پایدار ساختن رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله

کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَک(الفرقان: 32) ترجمه:  این‏گونه [قرآن را به تدریج نازل مى‏کنیم‏] تا قلب تو را به آن استوار سازیم.

✅ حفظ وفراگیری قرآن

 وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‏ مُکْثٍ(الاسراء: 106)

✅ مقتضیات نزول قرآن کریم(یعنی برخی آیات در جواب سوال یا در پی اتفاقی نازل می شد.)

✅ ارشاد مردم به مصدر و منشا قران کریم

💠 نزول دفعی: در اینکه آیا قرآن کریم (علاوه بر نزول تدریجی) بصورت دفعة واحدة هم بر پیامبر نازل شده باشد میان عالمان و دانشمندان اختلاف است برخی آنرا پذیرفته اند(به اشکال مختلف) و برخی آنرا رد می کنند.

💠 آیات دال بر نزول دفعی:

🌼 إنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَةِ الْقَدْر(القدر:1)

🌼 إنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَةٍ مُبارَکَة...(الدخان:3)

🌼 شهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآن‏...(البقرة: 185)

🌼 و ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ ...(الانفال: 41) -مراد از روزی می باشد که دو سپاه درجنگ بدر با هم روبه رو شدند-

💠 اقوال ارائه شده در خصوص نزول دفعی:

1⃣ مراد از انزال درشب قدر، انزال قرآن از لوح محفوظ به آسمان دنیا می باشد و سپس جبرئیل امین طی دوران رسالت رسول خدا به صورت تدریجی از آسمان دنیا به صورت 5 تا 10 آیه یا کمتر یا بیشتر بر رسول خدا آیات را نازل میکرده است:

✅ خبر1: قال الصادق علیه السلام: أُنْزِلَ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى بَیْتِ الْمَعْمُورِ(یعنی: خانه آباد، مکانی معنوی، مکانیست موازی با خانه کعبه به سمت بالاکه فرشتگان درحال طواف می باشند.) ثُمَّ أُنْزِلَ مِنَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ فِی مُدَّةِ عِشْرِینَ سَنَةً.(امالی صدوق، ص62)

✅ خبر2:  ابن عباس: أنزل القرآن فی لیلة القدر جملة واحدة إلى سماء الدنیا، و کان بمواقع النجوم‏(الاتقان سیوطی،ج1، ص156)

2⃣ در شب قدر هر سال، آن مقدار آیاتی که قرار بود درطول سال بر پیامبراکرم صلی الله علیه و آله نازل شود از لوح محفوظ به آسمان دنیا می آمد و سپس به صورت تدریجی برحضرت نازل می شده است.

3⃣ مراد از انزال درلیله القدر آغاز وحی و شروع نزول قرآن کریم بوده است. موافقان: زمخشری در الکشاف، بیضاوی، شیخ محمد عبده در المنار،  شیخ مفید، سید مرتضى و ابن شهر آشوب.

4⃣ مراد از نزول قرآن در شب قدر، نزول روح قرآن (مفاهیم و حقایق و مقام احکام) و اهداف کلی که قرآن کریم به آن توجه دارد آن هم به رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد. زنجانی در تاریخ القرآن و علامه طباطبایی.

5⃣ مراد نزول دفعی است آن هم یکباره برسول خدا صلی الله علیه و آله.

♦️ دلیل: وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضى‏ إِلَیْکَ وَحْیُه...(طه:114) ترجمه:  و در [خواندن‏] قرآن پیش از آنکه وحى آن بر تو انجام پذیرد.

♦️ و آیه: لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسانَکَ لِتَعْجَلَ بِه (القیامة : 16)ترجمه: زبانت را بخاطر عجله براى خواندن آن [قرآن‏] حرکت مده.

🔹گاه رسول خدا پیش از آنکه وحی برحضرت تمام بشود از آنجا که آیات را میدانستد در خواندن عجله میکردند، این عجله دال بر آگاهی حضرت است.

💠 حکمت نزول دفعی:

1⃣ بزرگداشت قرآن کریم که از طریق نزول دفعی به ساکنان آسمانهای هفتگانه اعلام میشود که این آخرین کتاب آسمانی است که به جامعه انسانیت ارائه میشود.(تفخیم مُنزَل)

2⃣ تا بیان شود رسول خدا درمقام مقایسه بادیگر پیامبران منزلت والایی دارد.(تفخیم منزل علیه)

3⃣ تا به ساکنان آسمان ها اعلام شود که امت رسول خدا بهترین امت ها که برآنها کتاب نازل شده است.(تفخیم مُنزل الیهم)

لینک منبع در تلگرام:

https://t.me/quranied/117

آیا پیامبر امی بوده است؟

پیامبر امی

💠  واژه امی در لغت:

✅ درس ناخوانده

✅ بیسواد

💠 در اصلاح علوم قرآنی:

درباره واژه امی چند نظر وجود دارد:

✅ منسوب به ام: همانگونه که فردی از مادر متولد می شود چیزی نمی داند، به فردی که قدرت خواندن و نوشتن را ندارد واژه امّ اطلاق میشود.

✅ منسوب به کلمه امت: از آنجا که در عصر نزول اکثریت یک جامعه از خواندن و نوشتن بی بهره بودند به کسی که نمی توانست بخواند یا بنویسد امی اطلاق می شد.

✅ منسوب به ام القری: ام القری (به معنای مادر آبادی ها و شهر ها) مکه مکرمه میباشد که در قرآن کریم نیز  دو مرتبه این ترکیب بکار رفته است، وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى...(الشوری 7)

❌ نظر اخیر نمی تواند نظر درستی باشد زیرا درست است که ام القری نام مکه مکرمه میباشد اما برای ساختن اسم نسبت اگر عبارتی به صورت مضاف و مضاف الیه بکاربرود، یاءِ نسبت به قسمت دوم کلمه اضافه میشود نه به قسمت اول کلمه؛ برای نمونه منسوب به ابن حنبل حنبلی میشود نه ابنی و یا منسوب به ابوحنیفه حنفی میشود نه ابی  ولذا اگر بخواهیم اسم منسوب از ام القری بسازیم مطابق قاعده قروی می شود نه امی.

💠 آیات دال بر امی بودن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:

🌼 هوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُم...(جمعة 2)

🌼 و ما کُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ کِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمینِکَ إِذاً لاَرْتابَ الْمُبْطِلُون. (العنکبوت 48)

💠 آنچه مسلم است پیش از بعثت، رسول اکرم نه خوانده اند و نه نوشته اند و نه قدرت خواندن و نوشتن را داشته اند، درباره بعد ازدوران رسالت رسول اکرم ، میان دانشمندان برسر این مطلب که اولا آیا حضرت قدرت خواندن و نوشتن را پیدا کردند؟ و ثانیاً آیا درصورت قدرت آنرا بکار گرفتند یا خیر؟ اختلاف میباشد.

✳️ جواب: طبق آیه 48 سوره مبارکه عنکبوت مشهور آنست که پس ازدوران رسالت آن حضرت نه خطی را نوشتند و نه از روی کتاب و یا نوشته ای خواندند.

♦️ دلایل:

1⃣ کافی بود دشمنان ببنید رسول خدا خطی را می نویسد و یا از روی نوشته ای میخواند تا بلافاصله ایجاد شک و شبه بنمایند.

2⃣ هدف از سواد آموزی اینست که انسان به وسیله آن بتواند کسب علم کند؛ حال آنکه وجود رسول اکرم صلی الله علیه و آله به معدن علم متصل بود، پس نیازی به سواد آموزی نداشتند.

✅ موافقان امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله: اکثر دانشمندان مسلمان همچون آیت الله معرفت، دکتر ذهبی، دکتر حجتی، صبحی صالح،(مستشرقان:) ویل دورانت، جان دیون پورت، ویرژیل گیورگیو، کارن آرمسترانگ، هنری دی کاستری وگوستا ولوبون.

❎ مخالفان امی بودن پیامبر بعد از بعثت: دکتر سید عبد اللطیف، سید مرتضی (علم الهدی)، عامر شعبی، آلوسی، (مستشرقان:) نولدکه، اسپرینگر،گوستاو ویل و رژی بلاشر.

♦️ دلیل:

1⃣ بنا بر تصریح قرآن، نخستین وظیفه پیغمبر آن بود که قرآن را به پیروانش تعلیم دهد و مسلم است که حداقل شایستگی برای کسی که بخواهد کتاب یا محتویات کتاب ودانش یک کتاب را به دیگران تعلیم دهد، باز هم مطابق تصریح خود قرآن، آن است که بتواند قلم رابه کار بندد یا دست کم آنچه را با قلم نوشته شده بخواند.

2⃣ واژه امی به معانی مختلفی غیر از بیسواد تعبیر شده است مثلا در میان مستشرقان رژی بلاشر می نویسد: واژه «امیین» در آیه دوم سوره جمعه و در بسیاری از آیات دیگر ، به معنای «عرب‌های مشرک» می‌باشد که بر خلاف یهویان و نصاری، از وحی بی‌بهره بودند؛ به همین دلیل در جهل و ناآگاهی نسبت به شریعت خداوند به سر می‌بردند. او معتقد است که اخبار فراوانی در تفسیر طبری هست که به ابن‌عباس نسبت داده شده است و این معنا را تأیید می‌کند، سپس نتیجه می‌گیرد که «النبی الامی» به معنای پیامبر جاهل و بی‌سواد نیست؛ بلکه به معنای پیامبر بت‌پرستان است. بلاشر تصریح می‌کند که صفت «امّی» از واژه عربی «امه» مشتق شده است و به قطع به واژه عبری «امت‌ها عولام»؛ یعنی «امم العالم» (امت‌های جهان)، به معنی بت‌پرستانی که یهود و نصاری آن‌ها را می‌شناسند، باز می‌گردد.

☑️ جمع بندی: با اینکه برخی از دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان پیامبر اکرام را پس از بعثت پیامبری با سواد و توانا به خواندن و نوشتن می دانند اما نظر اصح و مشهور آنست که پیامبر صلی الله علیه و آله در تمامی عمر شریف خود نه خوانده و نه نوشته اند. اگر چه اگر پیامبر اراده به خواندن و نوشتن میکردند با توجه به اتصال به منبع علم، این امر برایشان ممکن بود.

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/109

توحید مصاحف

توحید مصاحف

📚 مروری بر مباحث گذشته:

♦️در گذشته اشاره ای به جمع قرآن و اقوال موجود در این زمینه شد، آنچه از اقوال حاصل شد این بود که قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله کتابت شد حتی محل قرار گرفتن آیات نیز توسط پیامبر صلی الله علیه و آله مشخص گردید اما بصورت دوخته شده و میان دو جلد در نیامد اما عملا شروع کار از اواخر عمر شریف ایشان بود و در زمان خلیفه اول به پایان رسید. سپس در مورد تناسب آیات و سور و پیرامون آن دو سخن به میان رفت. از موضوعات دیگر می توان به توحید مصاحف که در عصر خلیفه سوم انجام شد یاد کرد:

💠تعریف:

📖 توحید به معنای یگانه کردن و مصاحف به معنای مصحف های قرآن است. توحید مصاحف یعنی یکی کردن مصحف های قرآن که در آن خلط بوجود آمده بود. چرا که میان مصاحف صحابه نیز اختلاف وجود داشت و مسلمانان نیز از این رو در قرائت قرآن به اخلاف افتادند.

✅ از همین جهت برخی گفته اند که توحید مصاحف در اصل توحید قرائات مسلمانان بر یک قرائت بوده است.

💠📓  شرح انگیزه توحید مصاحف و تاریخچه آن:

📙 حذیفه که در جنگ ارمنستان و آذربایجان به همراه سپاهیان شامى و عراقى شرکت داشت، در گیرودار جنگ، اختلاف سپاه اسلام در قراءت قرآن را مشاهده نمود و سخت به وحشت افتاد. وقتى نزد عثمان برگشت به او چنین گفت: اى امیر مؤمنان! امت اسلام را قبل از آن که در کتاب دینى خود مانند یهود و نصارا اختلاف نمایند، دریاب...

♦️ اقدام عثمان:

عثمان، پس از مشورت با صحابه، در پیرامون یکى کردن مصاحف، به سرعت در اجراى این عمل اقدام کرد، نخست در پیامى عام، خطاب به اصحاب پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم آنان را به مساعدت در انجام این عمل دعوت نمود.

📛 احتراق مصاحف:

نخستین اقدامى که از سوى گروه و به دستور عثمان انجام گرفت، جمع‏آورى تمام نوشته‏هاى قرآنى از اطراف و اکناف کشور پهناور اسلامى آن روز بود. عثمان از حفصه دختر عمر نیز خواست تا مصحف جمع شده در زمان ابو بکر را که پس از وى به خلیفه دوم و پس از او به دخترش رسیده بود و در خانه او نگهدارى مى‏شد، در اختیار گروه «توحید مصاحف» بگذارد. حفصه حاضر نبود آن را به آسانى تحویل دهد و به همین جهت عثمان سوگند خورد به صورت امانتى تحویل گرفته و پس از اتمام کار، آن را به وى برگرداند. از منابع برمى‏آید که این مصحف یکى از مصاحفى بوده که مورد استناد و مراجعه گروه توحید مصاحف قرار گرفته است.

در این مرحله، قرآن‏ها پس از جمع‏آورى و ارسال به مدینه به دستور خلیفه سوم سوزانده و یا در آب جوش انداخته مى‏شدند و به همین جهت عثمان را «حرّاق المصاحف» نامیده‏اند.

👨‍👨‍👦‍👦 تشکیل کمیته اولیه و ثانویه:

سپس کمیته ای 4 نفره تشکیل داد(1. زید بن ثابت 2.و سعید بن عاص 3.عبد اللّه بن زبیر 4.عبد الرحمن بن حارث‏) زید بر آنان ریاست داشت‏ اما ابن مسعود که از کتاب اولیه قرآن دارای مصحف بود با وجود زید و عدم حضور خودش در کمیته مخالفت کرد. نتیجتا عثمان خود مسئولیت این چهار تن را پذیرفت، اما آنان از عهده انجام چنین کارى برنیامدند و مجددا کمیته ای مشتمل بر 12 نفر( ♦️ابىّ بن کعب، ♦️مالک بن ابى عامر، ♦️کثیر بن افلج، ♦️انس بن مالک، ♦️عبد اللّه بن عباس، ♦️مصعب بن سعد و ♦️عبد اللّه بن فطیمه، و 🔹پنج تن دیگر)-با ریاست ابی ابن کعب- تشکیل شد.

در این دوره، «ابىّ بن کعب» آیات قرآن را املا مى‏کرد و دیگران مى‏نوشتند.

💠 روال کار:

✅ جمع آوری منابع برای تهیه مصحف واحد

✅ مقابله ی مصحف ها

✅ جمع آوری مصحف ها از بلاد مختلف و ارسال مصحف واحد فراموش شده.

🌼 خلاصه آنکه بدنبال تلاش اعضای کمیته ابتدا مصحف واحدی فراهم شده و از روی آن مصاحف دیگر استنساخ شد. در نهایت 5تا7 نسخه به مراکز عمده اسلامی فرستاده شد که این مراکز عبارت بود از مکه، بصره، کوفه، شام(+ یمن و بحرین) و یکی در مدینه باقی ماند.

♦️به مجموعه ی این مصاحف 📚مصاحف عثمانی📚 اطلاق میشود.

▶️ آغاز توحید مصاحف: اواخر سال 24 و اوایل سال 25 هجری

⏹ پایان کار: سال 30 هجری.

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/102

چیستی معنای سوره

سوره

💠 در لغت:

✅ س و ر: به معنای منزلت، رفعت شأن، سورالمدینه به دیوارهایی که شهر را احاطه میکند. سوره قرآن، آیه‏هایى را احاطه کرده...

✅ س ؤ ر (ه): باقی مانده چیزی: سؤر المومن شفاء(باقی مانده{غذای} مؤمن شفاست. سوره قرآن، قطعه و قسمتى از آن است، بدین جهت، آنرا سوره‏ نامیده‏اند.

✅ س و ا ر: معرب دست‏واره- دست‏بند است. چون سوره قرآن، مانند دست‏واره‏اى، آیه‏هایى از قرآن را در برگرفته، آن را سوره نامیده‏اند.

💠 در اصطلاح:

✅ بخشى از آیه‏هاى قرآنى که داراى آغاز و انجامى است.(مناهل العرفان)

✅ بخشى از آیه‏هاى قرآنى است که میان دو «بسمله» قرار دارد.(بجز سوره توبه)

♦️ این کلمه در قرآن مجید بگونه‏هاى مختلف بکار رفته است: «سورة» 9مرتبه، «سور» 2مرتبه،«تسوّروا» یکبار، «اسوره» یکبار و «اساور» 4 مرتبه.(در مجموع17بار)

⚜️ تعداد سور: 114

🔆 بزرگترین سوره‏: بقره

🔅 کوچکترین سوره: کوثر

♦️فواید سوره:

1⃣ مشخص بودن محدوده ای برای امر تحدی.

2⃣ ایجاد نشاط برای تلاوت کننده قرآن.

3⃣ تیسیر برای مردم و تشویق آنها به قرائت قرآن و حفظ آن.

4⃣ مسئله ی غرض و موضوع محوری هر سوره.

💠 نام گذاری سوره ها:

✅ توقیفی: زرکشی در البرهان، آیت الله معرفت در تاریخ قرآن، رامیار در تاریخ قرآن

✅ اجتهادی: علامه طباطبایی در قرآن در اسلام، دکتر حجتی در در آمدی بر تاریخ قرآن.

💠 روش نامگذاری سور:

♦️از آیات آغازین سوره ها: القارعه، تین، الضحی، شمس، فجر

♦️از صدر سوره: کوثر، نصر،قدر، شرح،بلد، الغاشیه، اعلی، الطارق، انشقاق

♦️از آیات آخر سوره: ماعون، مسد 

♦️از وسط سوره آمده: بقره از آیه ی 67: ان الله یأمرکم ان تذبحوا بقره.

آل عمران از آیه ی 33 که درباره حضرت مریم ، ذکریا ،عیسی و یحیی آمده است.

♦️از محتوایی که در متن سوره آمده: مثلا سوره اخلاص که از موضوع سوره گرفته شده.

💠 نام های برخی از سوره ها

♦️حمد: (20 نام دارد) ام الکتاب، فاتحه القرآن، ام القرآن، السبع المثانی، الوافیه، الکنز، الکافیه، الاساس، الشکر، الحمد الاولی، الحمد القصری، الراقیة، الشفاء، الشافیه، الصلاة، الدعاء، السوال، تعلیم المساله، المناجاة، التفویض...♦️بقره و آل عمران: زهراوان♦️توبه: برائت♦️اسری: أسری، إسری، بنی اسرائیل♦️غافر: مؤمن ♦️محمد: قتال ♦️نبأ: عم♦️ انسان: هل اتی/دهر♦️شرح: انشراح♦️ انفال و توبه: قرینتین♦️طواسین(سوری که با طس شروع می شوند): شعرا، نمل، قصص♦️هفت سوره {غافر الی احقاف}  { 40 تا 46 } سور حوامیم چرا که با حم شروع می شود♦️ 5 سوره ی {حدید ، حشر ، صف ، جمعه ، تغابن }که با تسبیح شروع می شود: مسبحات (البته علمای علوم قرآنی 2 سوره ی الاسراء و الاعلی را به مسبحات اضافه کرده اند)♦️حامدات(سوری که با حمد آغاز می شوند): حمد، انعام، کهف، سبأ، فاطر♦️...