شناخت آیات مکى و مدنى
در تعریف آیات و سور مکّى و مدنى، تعاریف مختلفى مطرح شده که مهمترین آنها عبارت است از:
🌼 1. تقسیمبندى زمانى: آنچه تا زمان هجرت پیامبر اکرم- صلّى اللّه علیه و آله- به مدینه نازل شده مکّى است و آنچه بعد از ورود ایشان به مدینه نازل شده مدنى است.
این تعریف مشهورترین تعاریف مکّى و مدنى است و اغلب دانشمندان بر اساس آن، حکم به مکّى و مدنى سور دادهاند.
🌼 2. تقسیمبندى مکانى: آنچه در مکّه و حوالى آن نازل شده مکّى است و آنچه در مدینه و حوالى آن نازل شده مدنى است .
ازآنجا که این تعریف بر اساس مکان نزول است، لذا برخى از آیات که در مکّه، مدینه یا حوالى این دو شهر نازل نشده، نه مکّى محسوب مىشوند و نه مدنى؛ نظیر آیه 45 سوره زخرف.
🌼 3. تقسیمبندى بر اساس مخاطب: آنچه مخاطبش اهل مکّه است مکّى و آنچه مخاطبش اهل مدینة است مدنى محسوب میشود .
این تعریف نیز همانند تعریف قبل، عام نیست و تنها تعدادى از آیات را شامل مىشود.
✍️ از میان سه تعریف فوق، اوّلین مورد جامعترین، مشهورترین و کاملترین است. ذکر این نکته ضرورى است که اگر بخش عمدهاى از یک سوره مکّى باشد، آن را مکّى مىدانند و اگر بخش اعظم آن مدنى باشد، مدنى خوانده مىشود.
✍️ در پایان باید اشاره نمود که: براى تشخیص مکّى یا مدنى بودن سور قرآن کریم راههاى زیر وجود دارد:
1. وجود روایات صحیح و موثّق دالّ بر زمان، مکان یا موضوع نزول سوره.
2. وجود ملاکهاى عمومى یا غالب صحیح در سور مکّى و مدنى.
3. سیاق آیات و مطالب موجود در سوره.
🔑 دقیقترین و مطمئنترین راه، سوّمین مورد است که مورد توجّه بسیارى از علما نظیر مرحوم علّامه طباطبایى (ره) بوده است.
