بررسى روایات جمع قرآن در زمان عثمان (ترجمة بخشی از کتاب تاریخ قرآن نلدکه)
تألیف: تئودور نُلدکه، فریدریش شوالی
ترجمه: مرتضى کریمى نیا
چکیده:
مقاله حاضر ترجمه بخشی از جلد دوم کتاب تاریخ قرآن (اثر مشترک تئودور نولدکه و فریدریش شوالی) است که به موضوع روایت جمع دوم قرآن معروف به توحید مصاحف در عصر عثمان میپردازد. نویسنده که در بخش دیگری از نوشتة خود روایات جمع و تدوین نخست در زمان ابوبکر را بررسی کرده و آنها را از نظر تاریخی نپذیرفته است، در اینجا نیز به نقل و نقد روایت متداول و نیز اشاره به روایات غیرمشهور در باب جمع عثمان میپردازد و جزئیات بسیاری از این روایات را با هم مقایسه میکند. در قسمت پایانی، مؤلف به بررسی ترتیب سورهها در مصحف عثمانی و مقایسه رابطه طول سوره با جایگاه کنونی آن در قرآن میپردازد.
البته مترجم در مقدمه به بررسی دیدگاه نلدکه پرداخته و دیدگاه های مخالف او نیز اشاره کرده است.
واژگان کلیدی: جمع قرآن، عثمان، توحید مصاحف، ترتیب سورهها
بررسی کتاب جمع آورى قرآن جان برتن
دکتر حسن رضایى هفتادر*
چکیده
جان برتن قرآنپژوه انگلیسى، مؤلف کتاب «جمع آورى قرآن» است. وى به بررسى مسئله تدوین قرآن میپردازد و معتقد است قرآن فعلی در عصر پیامبر و توسط آن حضرت گردآورى شده و هیچ نقصانى نسبت به آیات آن رخ نداده است. مسئله «نسخ» و «مصاحف صحابه» دو علت حذف نقش پیامبر اکرم از عرصه جمع آورى قرآن هستند. موضوعات «نسخ تلاوت و حکم»، «نسخ تلاوت و بقاى حکم» و «اختلاف قرائات مصاحف صحابه» واقعیت خارجى ندارند و ساخته ذهن فقیهان اهلسنت است که در مناظرههای خود با فقیهان میکوشیدند با تمسک به آنها، آن دسته از احکام فقهى خود را که مستند آنها در نصوص مصحف فعلى وجود ندارد، به قرآن مستند نمایند. اگر پیامبر اسلام آیات قرآن را در قالب مصحفى گردآورى کرده باشد، دیگر، فقیهان مذکور نمىتوانستند از اختلاف قرائات مصاحف صحابه و حذف نصوصى از مصحف فعلى، در قالب دو شکل نسخ تلاوت سخن به میان آورند. آنان چاره کار را در آن دیدند که با جعل روایاتى، نقش پیامبر را از عرصه جمعآورى قرآن حذف کنند و گردآورى آن را به دوران پس از حیات ایشان منتقل کنند و چنین نیز کردند.
واژه های اصلی: قرآن، مستشرقان، جان برتن، جمع قرآن، نسخ، مصاحف صحابه.