نحوه نگارش قرآن کریم

نحوه نگارش قرآن کریم

💠 کتّاب وحی آیات قرآن رامطابق نزول و زیر نظر و اشراف رسول خدا صلی الله علیه و آله می نوشتند.

♦️ روال عادی و معمولی آن بود که با یک بسمله سوره شروع می شد و هنگامی که بسمله ی دیگر نازل می شد می فهمیدند که سوره ی قبلی خاتمه یافته هست و سوره جدیدی آغاز شده است.(ابن عباس)

🔹 گاه رسول خدا به اشارت جبرئیل امین مأموریت میافتند تابه کتّاب وحی اعلام شود که آیه ی نازل شده در جای دیگر قرار داده شود همچون آخرین آیه ی نازل شده بر حضرت که مطابق نظر مشهور آیه ی 281 سوره بقره که کتّاب وحی مأموریت یافتند زیر آیه ی ربا و دین جای دهند.(ابن عباس)

♦️ براساس آنچه گذشت نظم و چینش آیات در هرسوره توقیفی بوده است یعنی به اجتهاد صحابه نبوده بلکه به اشارت رسول خدا و رسول خدا هم به اشارت جبرئیل.

🔹 خلاصه اینکه محدوده هر سوره توسط رسول خدا در سایه ی وحی مشخص می شده است.

💠 آیات معروف

برخى از آیات معروف و مشهور قرآن عبارتند از:

✅ وحدت: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» (ال عمران / 103) 

✅ اطاعت از اولی‌الامر: « أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ»(نساء/59)

✅ تطهیر: « إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً » (احزاب / 33)

✅ مستضعفین: « وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ » (قصص/5)

✅ جاءالحق: « وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً » (اسراء/ 81)

✅ و ان یکاد: « وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لََمجْنُونٌ » (قلم/51)

✅ بسمله: « بسم الله الرحمن الرحیم».

✅ نفس مطمئنه: « یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی » (فجر / 27تا30) 

✅ آیة‌الکرسی: «اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ‏ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ » (بقره/ 255)

✅ الوصیة: « کُتِبَ عَلَیْکُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ » (بقره / 180)

✅ وام: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا تَدایَنْتُمْ » (بقره / 282)

✅ التوجه: « وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ » (بقره / 115) 

✅ روزه: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ » (بقره / 183)

✅ کتمان: « إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ ما انزلناهُ ...» (بقره / 159)

✅ نفی سبیل: « وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً » (نساء/141) 

✅ ولایت: « إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ » (مائده/55)

✅ تصدیق: « وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ » (توبه/61)

✅ نفر: « ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً » (توبه/122) 

✅ آیه سؤال: « فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ » (نحل/43)

✅ آیه عزت: « وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً » (اسراء / 111)

✅ آیه نور: « اللهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ » (نور / 35) 

✅ آیه مودت: « قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى » (شوری/23) 

✅ آیه نبأ: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ » (حجرات / 6) 

✅ آیه نجوی: « یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ ...» (مجادله/12)

✅ حساب در قیامت: « فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ » (زلزله / 7و8)

✅ آیه قصاص: « وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ » (بقره / 179)

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/149

نوشت افزار های کتابت قرآن

نوشت افزارهای کتابت قرآن

💠 درصدراسلام کتّاب وحی برای نگارش قرآن کریم ازوسایل و ابزاری استفاده میکردند که به این ابزارها نوشت افزارهای قرآنی اطلاق میگردد.

💠 آنچه در قرآن آمده

1⃣ 📝 دهان: پوست‌های سرخ رنگ

🌹 فإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَکانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهان(الرحمن: 37)

2⃣ 📝 حریر: پارچه ابریشمین

🌹 و لِباسُهُمْ فیها حَریر(فاطر: 33)

3⃣ 📝 رقّ: پوست نازک

🌹 فی‏ رَقٍّ مَنْشُور(الطور:3)

4⃣ 📝 سجِلّ: کتاب و یا چیزی که قاضی صورت دعوا را در آن می نویسد

🌹 یوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ (الأنبیاء : 104)

5⃣ 📝 صحُف: برگ هایی از کاغذ

🌹 و إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَت(التکویر:10)

6⃣ 📝 قرطاس: کاغذ

🌹 و لَوْ نَزَّلْنا عَلَیْکَ کِتاباً فی‏ قِرْطاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَیْدیهِمْ(الأنعام: 7) و 🌹تجْعَلُونَهُ قَراطیسَ تُبْدُونَها وَ تُخْفُونَ کَثیرا(الانعام: 91)

7⃣ 📝 قلَم: خامه تراشید

🌹 ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون(القلم:1)

8⃣ 📝 مداد: مرکبی که در نوشتن به کار می‌رود

 🌹 قلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی(الکهف: 109)

9⃣ 📝 کتاب:‌ نوشته‌ یا مجموعه نوشته‌ها.(در قرآن به وفور از آن یاد شده)

💠 آنچه در روایات ذکر شده

✅ عسُب: ج عسیب، شاخه‌های پهن و محکم و بی‌برگ درخت خرما.

✅ جرائد النخل: شاخه‌های خرما.

✅ لخافْ : سنگ سفید نازک (و پهن).

✅ رقاع: رقعة،‌ تکه پوست یا تکه کاغذ و تکه پارچه(پینه).

✅ اقتاب‌: جهاز شتر (چوب‌هایی که برکوهان شتر می‌گذارند).

✅ أدُم: ج أدیم، تکه‌های چرم(پوست دباغی شده سرخ رنگ)

✅ حریر: پارچه ابریشمی

✅ صحف: برگ‌ها، ورقهایی که بر آن نوشته می‌شود

✅ اضلاع: استخوان‌های صاف دنده (مخصوصاً استخوانهای دنده شتر که درشت و پهن است.)

✅ قرطاس: کاغذ.

✅ قضم: پوست سپید رنگ ( قضیم).

✅ اکتاف: استخوان شانه‌ها.

✅ کرانیف‌: بیخ شاخه خرما که پس از بریدن بر درخت بماند.

✅ لوح: صفحه پهن از چوب یا هرچه که برآن نویسند.

✅ قلم:‌ چوب نی تراشیده شده.

✅ دواة: مرکب‌دان( قلمدان).

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/144

حافظان و کاتبان وحی

حافظان و کاتبان وحی

💠 حفّاظ وحی

✅ بی تردید حفظ قرآن کریم در دوران ظهور اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به ویژه آنکه رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله به جهت صیانت قرآن کریم مسلمانان را توصیه به حفظ قرآن کریم می نمود و در صدر حافظان قرآن کریم خود حضرت بودند.

✅ ازحافظان قران درصدر اسلام جامع قرآن که جمع آن جمّاع قرآن میشود، یاد می شود.

✅ در برخی از کتب به حفظ کردن و بخاطر سپردن آیات قرآن کریم جمع نخستین یا جمع اول قرآن کریم اطلاق شده است.

💠 کتّاب وحی

✅ عنوان نویسندگانى است که در زمان حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله مأمور نوشتن آیات و سور قرآن مجید بودند که بر آن حضرت نازل مى‏شد.

💠 تعداد کاتبان

✅ در تعداد کاتبان وحى اختلاف وجود دارد به طورى که 4 و 5 و 6 و 7 و تا 43 و 45 نفر هم گفته‏ شده.

💠 مشهور ترین کاتبان وحی

(قوی ترین قول: علی بن ابیطالب‏🔹ابىّ بن کعب🔹زید بن ثابت)🔹عبدالله بن مسعود🔹خلفای ثلاث🔹عبد اللّه بن سعد بن ابى سرح🔹

♦️ درباره عبد اللّه بن سعد بن ابى سرح، مى‏نویسند: آیه 93 سوره انعام که مى‏گوید: وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ کَذِباً أَوْ قالَ أُوحِیَ إِلَیَّ وَ لَمْ یُوحَ إِلَیْهِ شَیْ‏ءٌ وَ مَنْ قالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ، در شأن او نازل شده است: «و کیست ستمگرتر از کسى که بر خدا دروغ ببندد و یا گوید: به من وحى شده است در حالى که بدو چیزى وحى نشده است و کسى که گوید بزودى همانند آنچه خدا فرو فرستاده است نازل مى ‏کنم».

🔹 عبد اللّه بن سعد کسى بود که وحى را تحریف مى‏کرد به این معنا که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم به او مى‏فرمود: بنویس: «و اللّه غفور رحیم» او مى‏نوشت: «و اللّه عزیز حکیم»، یا به وى دستور مى‏داد که بنویسد: «و اللّه عزیز حکیم» ولى او مى‏نوشت: «و اللّه علیم حکیم»، رسول خدا چون مى‏دانست که عبد اللّه سخن خدا را تحریف مى‏کند، مى‏فرمود: «هو واحد» یعنى او یکى از نویسندگان وحى است و تفاوتى ایجاد نمى‏کند. یعنى خللى در وحى حاصل نمى‏شود، ولى عبد اللّه مى‏گفت: محمد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم نمى داند چه مى‏گوید!! او چیزى مى‏گوید و من چیز دیگرى مى‏نویسم ولى در عین حال به من مى‏گوید: «هو واحد هو واحد»، اگر گفته او با نوشته من یکى باشد پس من هم مى‏توانم همانند آیاتى که خدا نازل میکند، نازل سازم!!! از اینرو خداوند آیه 93 انعام را در توبیخ عبد اللّه بر او نازل کرد، آنگاه که عبد اللّه از نزول این آیه آگاهى یافت، متوارى شد و پیامبر را هجو مى‏کرد و حضرت درباره او فرمود: هر که عبد اللّه بن سعد را بیابد، اگر چه به پرده کعبه چنگ زده باشد، باید او را بکشد؛ یعنى حضرت با این فرمان، او را مهدور الدّم ساخت.

🔹در مورد بن ای داوود و معاویه نیز اقوالی وجود دارد.

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/138

چیستی و معنای وحی

وحی

💠 در لغت:

✅ الوحى القاء المعنى بنحو یخفى على غیر من قصد افهامه‏

✅  اشاره سریع

✅ القای پنهانی مطلبی به دیگران

💠 در اصطلاح:

✅ وحی یک نوع سخن گفتن آسمانی است که از راه حسّ و تفکر عقلی درک نمی‌شود، بلکه درک و شعور دیگری است که گاهی در برخی از افراد به مشیت الهی پیدا می‌شود و دستورات غیبی را که از حس و عقل پنهان است از وحی و تعلیم الهی دریافت می‌کند.

💠 استعمال واژه وحی آن در قرآن

1⃣ اشاره سریع: «فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ مِنَ الِْمحْرابِ فَأَوْحی إِلَیْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُکْرَهً وَ عَشِیًّا؛ (مریم:11) پس (زکریا)از محراب بر قوم خویش درآمد و ایشان را آگاه گردانید (اشاره کرد) که روز و شب به نیایش بپردازید.»(نکته: حضرت زکریا(علیه السلام)نیمتوانست بامردم صحبت کند و این عدم صحبت نشانه ای بود«فاشارت»برای اینکه صاحب فرزند خواهد شد.)

2⃣ الهام فطری به انسان: «وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی أَنْ أَرْضِعِیهِ؛ (قصص: 7) به مادر موسی وحی کردیم که او را شیر ده.»

3⃣ الهام غریزی به حیوانات، غریزه: «وَ أَوْحی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ؛ (النمل:68) پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد.»

4⃣ وسوسه شیطانی: «وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلی أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ؛ (الانعام:112) و در حقیقت شیطان‌ها به دوستان خود وسوسه می‌کنند تا با شما ستیزه نمایند.»

4⃣ به معنای القاء امر به فرشتگان: «إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَی الْمَلائِکَهِ أَنِّی مَعَکُمْ؛ (الانفال: 12) هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی می‌کرد که من با شما هستم.»

5⃣ الهام روحانی به جمادات: «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحی لَها؛(الزلزال:5-6) آن روز است که (زمین) خبرهای خود را باز گوید (همان‌گونه) که پروردگارت بدان وحی کرده است.»

6⃣ سخن گفتن باری تعالی با انبیاء: وَ ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْیاً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولاً فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ ما یَشاءُ إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکیم(الشورى: 51)براى هیچ بشرى ممکن نیست که خداوند با او سخن گوید مگر به الهام یا از پس پرده یا [اینکه‏] رسولى بفرستد و [آن رسول‏] به حکم او (خداوند) هر چه را [خداوند] بخواهد، نازل کند. که او بلند مرتبه فرزانه است.

💠 انواع وحی بر پیامبران(براساس آیه 193 و 194 سوره الشعرا)

1⃣ تکلم مستقیم و بدون واسطه

2⃣ تکلم خداوند از وراى حجاب

3⃣ دریافت وحی از طریق فرشته الهی

💠 مراحل وحی

1⃣ به شکل رویای صادقه هچون روشنی بامداد.

2⃣ در دل با فرشته وحی ارتباط برقرار میکرد صرف علم یقین به وحی الهی نه الهام.

3⃣ فرشته وحی به سیمای مردی آراسته پیدا می شد.

4⃣ پیام چون آوای جَرَسی بر گوش می نشیند (این سخت ترین حالت بود.)

5⃣ جبرئیل به سیمایی که آفریده شده،پدیدار می شد.

6⃣ پیامبر صلی الله علیه و آله در آسمانها بود، پیام خدا را،بی حرف و صوت،بدون واسطه و پیام آور دیگری دریافت می کرد؛ همچون در نماز و... 

7⃣ همچون موسی، وحی الهی را مستقیم و بی واسطه می شنید، اما چیزی دیده نمیشد.

💠 مواقع نزول وحی

✅ گاهی در پی حوادث و یا مسائلی، مستقیم و یا غیر مستقیم، که از پیامبر سوال می شد پاسخ آن با وحی داده می شد.

✅ وحی در حالات مختلف فرود می آمد همچون وقتی که پیامبرصلی الله علیه و آله سوار بود، مشغول غذا خوردن بود و یا بر فراز منبر بود و... چنین نبود که هر وقت پیامبر انتظار دارد همان موقع وحی نازل شود.

💠 حالات وحی  و تحوالات پبامبر (بر اساس اخبار و روایات)

🌼 دریافت وحى در یک گفتگوى عادى، چون سخن گفتن دو مرد با هم.

🌼 شنیدن بانگ جرس و یا آواى کوبیدن دو فلز بهم و یا صداى زنبور عسل.

🌼 در آغاز، پیامبر صلی الله علیه و آله به هنگام دریافت وحى، زبان خود را تند و سریع به آیات وحى شده مى‏گرداند که دستور رسید در این کار عجله نکند.

🌼 دریافت وحى به شکل دمیدن در ذهن و عقل.

🌼 گاهى حال التهاب و برافروختگى داشت که براى تسکین آن حضرت را با آب سرد شستشو مى‏دادند و او را مى‏پوشاندند.

🌼 یا چنان گرم مى‏شد که در روز سرد عرق از سر و پیشانیش مى‏ریخت.

🌼 گاهى با پارچه‏اى سر و یا بدن را مى‏پوشاند.

🌼 زمانى رنگ رخسارش به قرمزى و یا کبودى مى‏زد.

🌼 وقتى هم خواب‏آلوده مى‏نمود. یا به اغماء و غشى دچار مى‏شد.

🌼 هنگامى هم نگاه به آسمان و جوانب خود مى‏دوخت و سرى تکان مى‏داد و یا سر را به پائین مى‏انداخت.

🌼 گاهى رنج شدیدى تحمّل مى‏کرد، ولى زمانى هم سبکتر بود.

🌼 وقتى چنان سنگین مى‏شد که چارپائى که سوار بود از رفتن باز مى‏ماند و یا با زانو به پیش گردن چارپا مى‏زد، و یا زانوئى که زیر پایش قرار گرفته بود به شدّت فشرده مى‏شد.

🌼 گاهى دچار سردرد مى‏شد. (به نقل از تاریخ قرآن رامیار، صص108و109)

💠 تحَنُّث

✅ درلغت: 

 ♦️ حنْث: گناه بزرگ 

♦️ تحَنُّث(باب تفعل=معنای مخالف): تعبُّد، تألُّه، تَبَرُّر، کاری است که بدان وسیله از گناه دوری جویند و خدا را عبادت کنند.

💠 در اصطلاح:

♦️رسول خدا صلی الله علیه و آله پیش ازبعثت هر از چند گاهی به نماز در غار حراء رفته و گوشه گیری اختیار میکردند که این گوشه گیری را«تحنّث»گویند.

🌸رسول خدا صلی الله علیه و آله با این تحنث اعتراض خود را به آیین شرک، کفر و بت پرستی اعلام میکردند. در یکی از همین تحنث ها بود که رسول خدا به پیامبری مبعوث شدند.

🌸بعد از بعثت گوشه گیری و فاصله گرفتن از مردم خاتمه یافت ولی جای خود را به اعتکاف داد و جالب اینست که بدانیم اعتکاف گوشه گیری میباشد اما نه دور شدن ازمردم بلکه درمسجد جامع برگزار میشود.

لینک های این مطلب در تلگرام

https://t.me/quranied/124

https://t.me/quranied/132

بررسی نزول قرآن کریم

نزول قرآن

💠در لغت:

✅ واردشدن درجایی(متعدی: انزال: قراردادن چیزی درجایی): وَ قُلْ رَبِّ أَنْزِلْنی‏ مُنْزَلاً مُبارَکاً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلین. (المؤمنون: 29)

✅ سراشیب شدن چیزی ازبالا به پایین یا فرود ازجای عالی به دانی و زمانی (باب افعال(انزل یُنزِلُ اِنزال): فرود آمدن.): وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماء...(البقرة: 22)

♦️معانی دیگر انزال در قرآن:

🔹مهیا کردن، آماده گردانیدن: ...وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدید...(الحدید: 25)

🔹آفریدن و خلق کردن: ... وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواج...(زمر:6)

💠 در اصطلاح:

✅نزول و تنزیل قرآن از مبدأ ربوبی به معنی نزول معنوی است، یعنی از مقام بالا و مقام رب (خدا) به مقام پائین (رسول اکرم) و سپس به مرتبه پائین‌تر یعنی مردم، ابلاغ شده است. این نزول نه تنها موجب کسر مقام قرآن نشد بلکه موجب ارتقای پیامبر اکرم نیز شد.

💠 انواع نزول:

1⃣ تدریجی یا نجومی: یعنی قرآن در طول دوران رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بصورت تدریجی و آیه به آیه نازل شد.

2⃣ دفعی: یعنی به یکباره قرآن بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شد.

💠 نزول تدریجی:

آنچه مسلم است قرآن کریم دارای نزول تدریجی و آن هم طی دوران رسالت رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله بوده است و همه ی مسلمانان آنرا قبول دارند.

♦️ آیات دال بر نزول تدریجی

 🌼 و قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‏ مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزیلا(الإسراء: 106) -مراد از فرقناه  بخش بخش کردن قرآن است که نتیجه آن نزول تدریجی است-

🌼و قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلا(الفرقان: 32)

💠 حکمت نزول تدریجی قرآن

✅ پایدار ساختن رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله

کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَک(الفرقان: 32) ترجمه:  این‏گونه [قرآن را به تدریج نازل مى‏کنیم‏] تا قلب تو را به آن استوار سازیم.

✅ حفظ وفراگیری قرآن

 وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‏ مُکْثٍ(الاسراء: 106)

✅ مقتضیات نزول قرآن کریم(یعنی برخی آیات در جواب سوال یا در پی اتفاقی نازل می شد.)

✅ ارشاد مردم به مصدر و منشا قران کریم

💠 نزول دفعی: در اینکه آیا قرآن کریم (علاوه بر نزول تدریجی) بصورت دفعة واحدة هم بر پیامبر نازل شده باشد میان عالمان و دانشمندان اختلاف است برخی آنرا پذیرفته اند(به اشکال مختلف) و برخی آنرا رد می کنند.

💠 آیات دال بر نزول دفعی:

🌼 إنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَةِ الْقَدْر(القدر:1)

🌼 إنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَةٍ مُبارَکَة...(الدخان:3)

🌼 شهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآن‏...(البقرة: 185)

🌼 و ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ ...(الانفال: 41) -مراد از روزی می باشد که دو سپاه درجنگ بدر با هم روبه رو شدند-

💠 اقوال ارائه شده در خصوص نزول دفعی:

1⃣ مراد از انزال درشب قدر، انزال قرآن از لوح محفوظ به آسمان دنیا می باشد و سپس جبرئیل امین طی دوران رسالت رسول خدا به صورت تدریجی از آسمان دنیا به صورت 5 تا 10 آیه یا کمتر یا بیشتر بر رسول خدا آیات را نازل میکرده است:

✅ خبر1: قال الصادق علیه السلام: أُنْزِلَ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى بَیْتِ الْمَعْمُورِ(یعنی: خانه آباد، مکانی معنوی، مکانیست موازی با خانه کعبه به سمت بالاکه فرشتگان درحال طواف می باشند.) ثُمَّ أُنْزِلَ مِنَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ فِی مُدَّةِ عِشْرِینَ سَنَةً.(امالی صدوق، ص62)

✅ خبر2:  ابن عباس: أنزل القرآن فی لیلة القدر جملة واحدة إلى سماء الدنیا، و کان بمواقع النجوم‏(الاتقان سیوطی،ج1، ص156)

2⃣ در شب قدر هر سال، آن مقدار آیاتی که قرار بود درطول سال بر پیامبراکرم صلی الله علیه و آله نازل شود از لوح محفوظ به آسمان دنیا می آمد و سپس به صورت تدریجی برحضرت نازل می شده است.

3⃣ مراد از انزال درلیله القدر آغاز وحی و شروع نزول قرآن کریم بوده است. موافقان: زمخشری در الکشاف، بیضاوی، شیخ محمد عبده در المنار،  شیخ مفید، سید مرتضى و ابن شهر آشوب.

4⃣ مراد از نزول قرآن در شب قدر، نزول روح قرآن (مفاهیم و حقایق و مقام احکام) و اهداف کلی که قرآن کریم به آن توجه دارد آن هم به رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد. زنجانی در تاریخ القرآن و علامه طباطبایی.

5⃣ مراد نزول دفعی است آن هم یکباره برسول خدا صلی الله علیه و آله.

♦️ دلیل: وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضى‏ إِلَیْکَ وَحْیُه...(طه:114) ترجمه:  و در [خواندن‏] قرآن پیش از آنکه وحى آن بر تو انجام پذیرد.

♦️ و آیه: لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسانَکَ لِتَعْجَلَ بِه (القیامة : 16)ترجمه: زبانت را بخاطر عجله براى خواندن آن [قرآن‏] حرکت مده.

🔹گاه رسول خدا پیش از آنکه وحی برحضرت تمام بشود از آنجا که آیات را میدانستد در خواندن عجله میکردند، این عجله دال بر آگاهی حضرت است.

💠 حکمت نزول دفعی:

1⃣ بزرگداشت قرآن کریم که از طریق نزول دفعی به ساکنان آسمانهای هفتگانه اعلام میشود که این آخرین کتاب آسمانی است که به جامعه انسانیت ارائه میشود.(تفخیم مُنزَل)

2⃣ تا بیان شود رسول خدا درمقام مقایسه بادیگر پیامبران منزلت والایی دارد.(تفخیم منزل علیه)

3⃣ تا به ساکنان آسمان ها اعلام شود که امت رسول خدا بهترین امت ها که برآنها کتاب نازل شده است.(تفخیم مُنزل الیهم)

لینک منبع در تلگرام:

https://t.me/quranied/117

آیا پیامبر امی بوده است؟

پیامبر امی

💠  واژه امی در لغت:

✅ درس ناخوانده

✅ بیسواد

💠 در اصلاح علوم قرآنی:

درباره واژه امی چند نظر وجود دارد:

✅ منسوب به ام: همانگونه که فردی از مادر متولد می شود چیزی نمی داند، به فردی که قدرت خواندن و نوشتن را ندارد واژه امّ اطلاق میشود.

✅ منسوب به کلمه امت: از آنجا که در عصر نزول اکثریت یک جامعه از خواندن و نوشتن بی بهره بودند به کسی که نمی توانست بخواند یا بنویسد امی اطلاق می شد.

✅ منسوب به ام القری: ام القری (به معنای مادر آبادی ها و شهر ها) مکه مکرمه میباشد که در قرآن کریم نیز  دو مرتبه این ترکیب بکار رفته است، وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى...(الشوری 7)

❌ نظر اخیر نمی تواند نظر درستی باشد زیرا درست است که ام القری نام مکه مکرمه میباشد اما برای ساختن اسم نسبت اگر عبارتی به صورت مضاف و مضاف الیه بکاربرود، یاءِ نسبت به قسمت دوم کلمه اضافه میشود نه به قسمت اول کلمه؛ برای نمونه منسوب به ابن حنبل حنبلی میشود نه ابنی و یا منسوب به ابوحنیفه حنفی میشود نه ابی  ولذا اگر بخواهیم اسم منسوب از ام القری بسازیم مطابق قاعده قروی می شود نه امی.

💠 آیات دال بر امی بودن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:

🌼 هوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُم...(جمعة 2)

🌼 و ما کُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ کِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمینِکَ إِذاً لاَرْتابَ الْمُبْطِلُون. (العنکبوت 48)

💠 آنچه مسلم است پیش از بعثت، رسول اکرم نه خوانده اند و نه نوشته اند و نه قدرت خواندن و نوشتن را داشته اند، درباره بعد ازدوران رسالت رسول اکرم ، میان دانشمندان برسر این مطلب که اولا آیا حضرت قدرت خواندن و نوشتن را پیدا کردند؟ و ثانیاً آیا درصورت قدرت آنرا بکار گرفتند یا خیر؟ اختلاف میباشد.

✳️ جواب: طبق آیه 48 سوره مبارکه عنکبوت مشهور آنست که پس ازدوران رسالت آن حضرت نه خطی را نوشتند و نه از روی کتاب و یا نوشته ای خواندند.

♦️ دلایل:

1⃣ کافی بود دشمنان ببنید رسول خدا خطی را می نویسد و یا از روی نوشته ای میخواند تا بلافاصله ایجاد شک و شبه بنمایند.

2⃣ هدف از سواد آموزی اینست که انسان به وسیله آن بتواند کسب علم کند؛ حال آنکه وجود رسول اکرم صلی الله علیه و آله به معدن علم متصل بود، پس نیازی به سواد آموزی نداشتند.

✅ موافقان امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله: اکثر دانشمندان مسلمان همچون آیت الله معرفت، دکتر ذهبی، دکتر حجتی، صبحی صالح،(مستشرقان:) ویل دورانت، جان دیون پورت، ویرژیل گیورگیو، کارن آرمسترانگ، هنری دی کاستری وگوستا ولوبون.

❎ مخالفان امی بودن پیامبر بعد از بعثت: دکتر سید عبد اللطیف، سید مرتضی (علم الهدی)، عامر شعبی، آلوسی، (مستشرقان:) نولدکه، اسپرینگر،گوستاو ویل و رژی بلاشر.

♦️ دلیل:

1⃣ بنا بر تصریح قرآن، نخستین وظیفه پیغمبر آن بود که قرآن را به پیروانش تعلیم دهد و مسلم است که حداقل شایستگی برای کسی که بخواهد کتاب یا محتویات کتاب ودانش یک کتاب را به دیگران تعلیم دهد، باز هم مطابق تصریح خود قرآن، آن است که بتواند قلم رابه کار بندد یا دست کم آنچه را با قلم نوشته شده بخواند.

2⃣ واژه امی به معانی مختلفی غیر از بیسواد تعبیر شده است مثلا در میان مستشرقان رژی بلاشر می نویسد: واژه «امیین» در آیه دوم سوره جمعه و در بسیاری از آیات دیگر ، به معنای «عرب‌های مشرک» می‌باشد که بر خلاف یهویان و نصاری، از وحی بی‌بهره بودند؛ به همین دلیل در جهل و ناآگاهی نسبت به شریعت خداوند به سر می‌بردند. او معتقد است که اخبار فراوانی در تفسیر طبری هست که به ابن‌عباس نسبت داده شده است و این معنا را تأیید می‌کند، سپس نتیجه می‌گیرد که «النبی الامی» به معنای پیامبر جاهل و بی‌سواد نیست؛ بلکه به معنای پیامبر بت‌پرستان است. بلاشر تصریح می‌کند که صفت «امّی» از واژه عربی «امه» مشتق شده است و به قطع به واژه عبری «امت‌ها عولام»؛ یعنی «امم العالم» (امت‌های جهان)، به معنی بت‌پرستانی که یهود و نصاری آن‌ها را می‌شناسند، باز می‌گردد.

☑️ جمع بندی: با اینکه برخی از دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان پیامبر اکرام را پس از بعثت پیامبری با سواد و توانا به خواندن و نوشتن می دانند اما نظر اصح و مشهور آنست که پیامبر صلی الله علیه و آله در تمامی عمر شریف خود نه خوانده و نه نوشته اند. اگر چه اگر پیامبر اراده به خواندن و نوشتن میکردند با توجه به اتصال به منبع علم، این امر برایشان ممکن بود.

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/109

توحید مصاحف

توحید مصاحف

📚 مروری بر مباحث گذشته:

♦️در گذشته اشاره ای به جمع قرآن و اقوال موجود در این زمینه شد، آنچه از اقوال حاصل شد این بود که قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله کتابت شد حتی محل قرار گرفتن آیات نیز توسط پیامبر صلی الله علیه و آله مشخص گردید اما بصورت دوخته شده و میان دو جلد در نیامد اما عملا شروع کار از اواخر عمر شریف ایشان بود و در زمان خلیفه اول به پایان رسید. سپس در مورد تناسب آیات و سور و پیرامون آن دو سخن به میان رفت. از موضوعات دیگر می توان به توحید مصاحف که در عصر خلیفه سوم انجام شد یاد کرد:

💠تعریف:

📖 توحید به معنای یگانه کردن و مصاحف به معنای مصحف های قرآن است. توحید مصاحف یعنی یکی کردن مصحف های قرآن که در آن خلط بوجود آمده بود. چرا که میان مصاحف صحابه نیز اختلاف وجود داشت و مسلمانان نیز از این رو در قرائت قرآن به اخلاف افتادند.

✅ از همین جهت برخی گفته اند که توحید مصاحف در اصل توحید قرائات مسلمانان بر یک قرائت بوده است.

💠📓  شرح انگیزه توحید مصاحف و تاریخچه آن:

📙 حذیفه که در جنگ ارمنستان و آذربایجان به همراه سپاهیان شامى و عراقى شرکت داشت، در گیرودار جنگ، اختلاف سپاه اسلام در قراءت قرآن را مشاهده نمود و سخت به وحشت افتاد. وقتى نزد عثمان برگشت به او چنین گفت: اى امیر مؤمنان! امت اسلام را قبل از آن که در کتاب دینى خود مانند یهود و نصارا اختلاف نمایند، دریاب...

♦️ اقدام عثمان:

عثمان، پس از مشورت با صحابه، در پیرامون یکى کردن مصاحف، به سرعت در اجراى این عمل اقدام کرد، نخست در پیامى عام، خطاب به اصحاب پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم آنان را به مساعدت در انجام این عمل دعوت نمود.

📛 احتراق مصاحف:

نخستین اقدامى که از سوى گروه و به دستور عثمان انجام گرفت، جمع‏آورى تمام نوشته‏هاى قرآنى از اطراف و اکناف کشور پهناور اسلامى آن روز بود. عثمان از حفصه دختر عمر نیز خواست تا مصحف جمع شده در زمان ابو بکر را که پس از وى به خلیفه دوم و پس از او به دخترش رسیده بود و در خانه او نگهدارى مى‏شد، در اختیار گروه «توحید مصاحف» بگذارد. حفصه حاضر نبود آن را به آسانى تحویل دهد و به همین جهت عثمان سوگند خورد به صورت امانتى تحویل گرفته و پس از اتمام کار، آن را به وى برگرداند. از منابع برمى‏آید که این مصحف یکى از مصاحفى بوده که مورد استناد و مراجعه گروه توحید مصاحف قرار گرفته است.

در این مرحله، قرآن‏ها پس از جمع‏آورى و ارسال به مدینه به دستور خلیفه سوم سوزانده و یا در آب جوش انداخته مى‏شدند و به همین جهت عثمان را «حرّاق المصاحف» نامیده‏اند.

👨‍👨‍👦‍👦 تشکیل کمیته اولیه و ثانویه:

سپس کمیته ای 4 نفره تشکیل داد(1. زید بن ثابت 2.و سعید بن عاص 3.عبد اللّه بن زبیر 4.عبد الرحمن بن حارث‏) زید بر آنان ریاست داشت‏ اما ابن مسعود که از کتاب اولیه قرآن دارای مصحف بود با وجود زید و عدم حضور خودش در کمیته مخالفت کرد. نتیجتا عثمان خود مسئولیت این چهار تن را پذیرفت، اما آنان از عهده انجام چنین کارى برنیامدند و مجددا کمیته ای مشتمل بر 12 نفر( ♦️ابىّ بن کعب، ♦️مالک بن ابى عامر، ♦️کثیر بن افلج، ♦️انس بن مالک، ♦️عبد اللّه بن عباس، ♦️مصعب بن سعد و ♦️عبد اللّه بن فطیمه، و 🔹پنج تن دیگر)-با ریاست ابی ابن کعب- تشکیل شد.

در این دوره، «ابىّ بن کعب» آیات قرآن را املا مى‏کرد و دیگران مى‏نوشتند.

💠 روال کار:

✅ جمع آوری منابع برای تهیه مصحف واحد

✅ مقابله ی مصحف ها

✅ جمع آوری مصحف ها از بلاد مختلف و ارسال مصحف واحد فراموش شده.

🌼 خلاصه آنکه بدنبال تلاش اعضای کمیته ابتدا مصحف واحدی فراهم شده و از روی آن مصاحف دیگر استنساخ شد. در نهایت 5تا7 نسخه به مراکز عمده اسلامی فرستاده شد که این مراکز عبارت بود از مکه، بصره، کوفه، شام(+ یمن و بحرین) و یکی در مدینه باقی ماند.

♦️به مجموعه ی این مصاحف 📚مصاحف عثمانی📚 اطلاق میشود.

▶️ آغاز توحید مصاحف: اواخر سال 24 و اوایل سال 25 هجری

⏹ پایان کار: سال 30 هجری.

لینک منبع در تلگرام

https://t.me/quranied/102

چیستی معنای سوره

سوره

💠 در لغت:

✅ س و ر: به معنای منزلت، رفعت شأن، سورالمدینه به دیوارهایی که شهر را احاطه میکند. سوره قرآن، آیه‏هایى را احاطه کرده...

✅ س ؤ ر (ه): باقی مانده چیزی: سؤر المومن شفاء(باقی مانده{غذای} مؤمن شفاست. سوره قرآن، قطعه و قسمتى از آن است، بدین جهت، آنرا سوره‏ نامیده‏اند.

✅ س و ا ر: معرب دست‏واره- دست‏بند است. چون سوره قرآن، مانند دست‏واره‏اى، آیه‏هایى از قرآن را در برگرفته، آن را سوره نامیده‏اند.

💠 در اصطلاح:

✅ بخشى از آیه‏هاى قرآنى که داراى آغاز و انجامى است.(مناهل العرفان)

✅ بخشى از آیه‏هاى قرآنى است که میان دو «بسمله» قرار دارد.(بجز سوره توبه)

♦️ این کلمه در قرآن مجید بگونه‏هاى مختلف بکار رفته است: «سورة» 9مرتبه، «سور» 2مرتبه،«تسوّروا» یکبار، «اسوره» یکبار و «اساور» 4 مرتبه.(در مجموع17بار)

⚜️ تعداد سور: 114

🔆 بزرگترین سوره‏: بقره

🔅 کوچکترین سوره: کوثر

♦️فواید سوره:

1⃣ مشخص بودن محدوده ای برای امر تحدی.

2⃣ ایجاد نشاط برای تلاوت کننده قرآن.

3⃣ تیسیر برای مردم و تشویق آنها به قرائت قرآن و حفظ آن.

4⃣ مسئله ی غرض و موضوع محوری هر سوره.

💠 نام گذاری سوره ها:

✅ توقیفی: زرکشی در البرهان، آیت الله معرفت در تاریخ قرآن، رامیار در تاریخ قرآن

✅ اجتهادی: علامه طباطبایی در قرآن در اسلام، دکتر حجتی در در آمدی بر تاریخ قرآن.

💠 روش نامگذاری سور:

♦️از آیات آغازین سوره ها: القارعه، تین، الضحی، شمس، فجر

♦️از صدر سوره: کوثر، نصر،قدر، شرح،بلد، الغاشیه، اعلی، الطارق، انشقاق

♦️از آیات آخر سوره: ماعون، مسد 

♦️از وسط سوره آمده: بقره از آیه ی 67: ان الله یأمرکم ان تذبحوا بقره.

آل عمران از آیه ی 33 که درباره حضرت مریم ، ذکریا ،عیسی و یحیی آمده است.

♦️از محتوایی که در متن سوره آمده: مثلا سوره اخلاص که از موضوع سوره گرفته شده.

💠 نام های برخی از سوره ها

♦️حمد: (20 نام دارد) ام الکتاب، فاتحه القرآن، ام القرآن، السبع المثانی، الوافیه، الکنز، الکافیه، الاساس، الشکر، الحمد الاولی، الحمد القصری، الراقیة، الشفاء، الشافیه، الصلاة، الدعاء، السوال، تعلیم المساله، المناجاة، التفویض...♦️بقره و آل عمران: زهراوان♦️توبه: برائت♦️اسری: أسری، إسری، بنی اسرائیل♦️غافر: مؤمن ♦️محمد: قتال ♦️نبأ: عم♦️ انسان: هل اتی/دهر♦️شرح: انشراح♦️ انفال و توبه: قرینتین♦️طواسین(سوری که با طس شروع می شوند): شعرا، نمل، قصص♦️هفت سوره {غافر الی احقاف}  { 40 تا 46 } سور حوامیم چرا که با حم شروع می شود♦️ 5 سوره ی {حدید ، حشر ، صف ، جمعه ، تغابن }که با تسبیح شروع می شود: مسبحات (البته علمای علوم قرآنی 2 سوره ی الاسراء و الاعلی را به مسبحات اضافه کرده اند)♦️حامدات(سوری که با حمد آغاز می شوند): حمد، انعام، کهف، سبأ، فاطر♦️...

چیستی فواصل آیات

فواصل آیات

💠 فاصله در لغت و اصطلاح:

✅ بازه و مسافت میان دو چیز.

✅ کلمه آخر آیه است. 

✅در اصطلاح فاصله به واژهاى گفته مىشود که در پایان آیهاى آمده و آن را از آیه بعد جدا کرده و باعث آهنگین شدن آیه شده است چون سجع در نثر و قافیه در نظم.

💠 «اقسام فواصل»

♦️ الف) پایان هر آیه با آغاز آن

1⃣ تمکین: تمکین فاصله ایى است که واژههاى پیش از آن، هم از نظر لفظ و هم معنى مقدمه ى گفتن آن را فراهم میکند. مانند:

🌼 لا تُدْرِکُهُ الْابْصار...وَ هُوَ اللّطِیفُ الْخَبِیر. خداوند قابل دیدن نیست؛ زیرا جسم نیست؛ بلکه لطیف است؛ و چشم انسان نمیتواند موجودات لطیف را ببیند؛ ولى او خبیر است و همه را میبیند.

2⃣ تصدیر: یعنى ختم کلام با عباراتى است که در صدر آیه از آن استفاده شده که آن را «ردّ العجز على الصدر» نیز مى‏نامند مانند:

🌼 و هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ که صدر و ذیل کلام با عبارت «هب و وهّاب» شکل گرفته است.

3⃣ توشیح: عبارت است از آن‏که در ابتداى کلام معنائى باشد که پایان کلام هم، بدان منتهى شود، مانند: 

🌼 إنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِینَ که از معناى گزینش افراد مذکور در آیه، فاصله آن روشن مى‏شود، زیرا افراد مذکور، صنفى از عالمین هستند.

4⃣ ایغال: عبارت است از آن‏که متکلم مى‏خواهد معناى کلامش را پیش از رسیدن به پایان آن کامل کند، مانند:

🌼 أولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى‏ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ که کلام با در آمدن عبارت: «فما ربحت تجارتهم» تمام شده و لکن معنائى افزون بر آن ذکر کرده و مى‏فرماید: «ما کانوا مهتدین».

♦️ ب) پایان آیه با پایان آیه دیگر

1⃣ کلام متوازى: توافق دو فاصله یا بیشتر در وزن آنها و در حروف سجع مانند: 

🌼 «فیها سرر مرفو(عه) و اکواب موضو(عه) و نمارق مصفو(فه)» 

2⃣ کلام مُطَرَّف: توافق در حروف سجع و نه وزن، مانند: 

🌼 «ما لکم ترجون للّه (و قارا) و قد خلقکم (اطوارا)» 

3⃣ کلام متوازن: توافق در وزن و حروف، نه در سجع مانند: 

🌼 «انّهم یرونه (بعیدا) و نراه (قریبا)» 

4⃣ کلام مُرَصَّع: توافق در وزن و حروف سجع با توافق در کلمات از جهت‏ نظم و تألیف، مانند: 

🌼 «ان إلینا (أیابهم) ثمّ ان علینا (حسابهم)»

5⃣ کلام مُتماثل: توافق در وزن و سجع و توازن و تألیف و عدد کلمات مانند:

 🌼 «و اللیل إذا (عسعس) و الصبح إذا (تنفّس)».

6⃣ کلام مُتَقارب: کلامى که در حروف متقارب در تمامى اقسام مذکور (وزن، سجع، توازن، تالیف و عدد کلمات)، از نظر سجع باهم توافق دارند. مانند:

 🌼 «ق. وَ الْقُرْآنِ الْمَجِیدِ**، بَلْ عَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقالَ الْکافِرُونَ هذا شَیْ‏ءٌ عَجِیبٌ**»

تناسب آیات و سور در قرآن کریم

تناسب آیات و سور

💠 تناسب در لغت:

✅ از ماده نسبت به معنای متشاکل و نزدیک به هم بودن.

💠در اصطلاح:  

✅ علم مناسبات قرآن دانشى است که بدان وسیله، علل چگونگى ترتیب یافتن اجزاى قرآن باز شناخته مى‏شوند. ( نظم الدرر، بُقاعی، ج 1، ص 6 مقدمه)

💠 تعریف سیاق:

هر دلیلى که مرتبط با فهم عبارت مورد نظر بوده، خواه لفظى مانند قرائن لفظى مرتبط با عبارتى مورد نظر باشد، خواه حالى مانند اوضاع و احوالى که ظرف صدور کلام باشند و در موضوع دخالت داشته باشند.

💠 انواع تناسب:

1⃣ تناسب کلمات (یعنی میان اجزای هر آیه تناسبی وجود داشته باشد.)

2⃣ تناسب جمله ها (یک جمله از قرآن کریم، قرینه براى جملهاى دیگر در همان آیه قرار گیرد و در تعیین مقصود از جمله دیگر مؤثر واقع شود.)

3⃣ تناسب آیات (میان دو یا چند آیه تناسب وجود داشته باشد.)

4⃣ تناسب سوره ها(میان آیه آخر یک سوره با آیه اول سوره بعد یا میان موضوع سوره با سوره بعدش تناسب وجود داشته باشد.)

فواید پرداختن به علم تناسب:

✅  پاسخ به مستشرقین و کسانی که قرآن را کتابى از هم گسسته و در هم ریخته معرفی می کنند.

✅  دست یابى به لطایفى در تفسیر آیات‏.

✅  تاکید بر اعجاز قرآن‏.

💠 نکات:

🌼 لازمه تناسب آیات اعتقاد به توقیفی بودن چینش آیات است.

🌼 لازمه تناسب سور نیز اعتقاد به توقیفی بودن چینش سور است.

🌼 در کتاب الاتقان سیوطی 40 نوع از تناسب آیات بررسی شده. 

🌼 از کتب نگاشته شده در این زمینه می توان به  «احکام الرأى فى أحکام الأى تألیف: شمس الدین الصائغ‏» و «نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور تألیف بقاعی» اشاره نمود.