وبلاگ علوم قرآن و حدیث

به نام خدا. در این وبلاگ دروس، کتب، مقالات و صوت مربوط به رشته علوم قرآن و حدیث قرار می گیرد. آدرس کانال تلگرام: 🆔 @quranied

وبلاگ علوم قرآن و حدیث

به نام خدا. در این وبلاگ دروس، کتب، مقالات و صوت مربوط به رشته علوم قرآن و حدیث قرار می گیرد. آدرس کانال تلگرام: 🆔 @quranied

وبلاگ علوم قرآن و حدیث
نویسندگان

۴ مطلب در بهمن ۱۳۹۶ ثبت شده است

۱۷
بهمن

لهجه های عربی در قرآن


تصویر مرتبط


💠 آنچه از لهجه های عرب وارد قرآن شده است.

♦️ در این باره اخبار بسیاری نقل شده:

✅ از ابن عباس آمده است که گفت: «قرآن بر هفت لهجه نازل شد که پنج لهجه‏اش از تیره‏هاى عجز از هوازن است» که عبارتند از: سعد بن بکر و جشم بن بکرو نصر بن معاویه و ثقیف، اینها همه از هوازن مى‏باشند و به آنها (علیا هوازن) گفته مى‏شود.

✅ ابو حاتم سجستانى: «قرآن به لهجه: قریش و هذیل و تمیم و ازد و ربیعه و هوازن و سعد بن بکر نازل شد».

✅ برخی گفته‏اند: (قرآن) تنها به لهجه مضر نازل شد، به دلیل اینکه عمر گفته: «قرآن به لهجه مضر فرود آمد».

✅ به حکایت ابن عبد البر بعضى تمام لهجه‏ها را از مضر دانسته‏اند که هذیل و کنانه و قیس و ضبّه و تیم الرباب و اسد بن خزیمه و قریش باشند.

💠💠 اما مثال هایی از این لهجات:

💠 به لهجه کنانه‏

🔹 (السُّفَهاءُ): جاهلان.

🔹 (خاسِئِینَ): خوار شدگان.

🔹 (قَبِیلًا): آشکارا.

🔹 (بِمُعْجِزِینَ): پیشى گرفتگان.

🔹 (مُبْلِسُونَ): مأیوسان.

🔹 (دُحُوراً): باراندن.

🔹 (الْخَرَّاصُونَ): دروغگویان.

💠 به لهجه هذیل‏

🔹 (وَ الرُّجْزَ): عذاب.

🔹 (شَرَوْا): فروختند. در حالیکه معمولا به معنای خریدن است.

🔹 (صَلْداً): پاکیزه‏اى.

🔹 (مِنْ فَوْرِهِمْ): از چهره آنها.

🔹 (فُرْقاناً): راه بیرون شدنى.

🔹 (حَرِّضِ): برانگیز.

🔹 (انْفِرُوا): جهاد کنید.

🔹 (السَّائِحُونَ): روزه داران.

🔹 (الْعَنَتَ): گناه.

🔹 (واجِفَةٌ): ترسناک.

🔹 (مَسْغَبَةٍ): قحطى، گرسنگى.

💠  لهجه حمیر

🔹 (إِمامٍ): کتابى.

🔹 (حُسْباناً): سردى، برفى.

🔹 (مِنَ الْکِبَرِ عِتِیًّا): از بزرگسالى به سستى و ناتوانى رسیده‏ام.

🔹 (مَآرِبُ): نیازهایى.

🔹 (خَرْجاً): قرار دادى.

💠  لهجه أزدشنوءة:

🔹 (لا شِیَةَ): بى نشان، بى عیب.

🔹 (أُمَّةٍ) « هود، 8»: چندین سال.

🔹 (الرَّسِّ): چاه.

🔹 (کاظِمِینَ): غمناکان.

💠 لهجه مذحج:

🔹 (رَفَثَ): جماع.

🔹 (الْخُرْطُومِ): بینى.

💠  لهجه قیس عیلان:

🔹 (لَخاسِرُونَ): گم‏شدگان.

🔹 (تُفَنِّدُونِ): مسخره کنید.

🔹 (رَجِیمٍ): لعنت شده.

♦️ و نیز از لهجه های دیگری هم یاد شده است که از ذکر آن خود داری می کنیم...

لینک مطلب

https://t.me/quranied/290

  • مرتضی رحیمی
۱۷
بهمن

لغات غیر عربی در قرآن


💠 الفاظ غیر عربی در قرآن

✅ در اینکه قرآن حاوی اعلام (نام‏هاى خاصّ غیر عربى) است تردیدی نیست ولی در میان دانشمندان بر وجود الفاظ غیر عربی در قرآن اختلاف است .

♦️ لفظ غیر عربى در قرآن نیست؛ دلیل:  فرموده خداى تعالى: (وَ لَوْ جَعَلْناهُ قُرْآناً أَعْجَمِیًّا لَقالُوا لَوْ لا فُصِّلَتْ آیاتُهُ ءَ أَعْجَمِیٌّ وَ عَرَبِیٌّ و اگر آن (قرآن) را عجمى قرار مى‏دادیم (کافران) مى‏گفتند چرا آیاتش روشن نیست أمتى عرب و کتابى عجمى).

🔹 قائلین: شافعى و ابن جریر و أبو عبیده و قاضى أبو بکر و ابن فارس‏.

♦️ لفظ  غیر عربى در قرآن واقع شده است؛ دلیل: در فرموده خداى تعالى: (قُرْآناً عَرَبِیًّا) اگر در قرآن تعداد کمی الفاظ غیر عربی موجود باشد این تعداد قرآن را از عربى بودن بیرون نمى‏برد، چنانکه قصیده فارسى با یک لفظ عربى از فارسى بودن خارج نمى‏شود.

♦️ جمع دو قول بالا: برخی حروف در أصل عجمى هستند ولى در بین عربها هم واقع شده و آنها با زبان خود تعریب نموده و از ألفاظ عجم به ألفاظ خود آنها را تحویل داده‏اند، پس آن ألفاظ عربى شده‏اند، آنگاه قرآن نازل شد در حالى که این ألفاظ با کلام عرب مخلوط گردیده بود، پس هر کس بگوید: این ألفاظ عربى است راست گفته، و هر کس بگوید: آنها عجمى است نیز راست گفته است.

🔹 قائلین: سیوطی، جوالیقى و ابن الجوزى‏.

✳️ قول اخیر ارجح است.

💠 اقسام کلمات عیر عربی در قرآن

✅ اعلام: نام‏هاى خاصّ اشخاص یا امکنه یا اشیاء میباشد. مثل:

🔹 نام پیامبران گذشته مانند ابراهیم- ایّوب- یونس- هود (ع) و ...

🔹 اسماء امکنه (مکانها) مانند: بابل- روم- مصر- مدین و ...

🔹 نام فرشتگان مانند: جبریل و میکال و ...

🔹 نام بت‏ها مانند: یغوث- یعوق ...

✅ الفاظ غیر عربى غیر از نام‏هاى خاصّ نیز در قرآن وجود دارد مانند: اسفار جمع سفر به معنى کتاب، استبرق، حواریّون (اصحاب خاصّ عیسى (علیه السلام)، درّى، سجّیل، صراط و...

💠 برخی از لغات غیر عربی بکار رفته در قرآن کریم

💠 فارسی

✅ ابریق: در فارسی آبریز، کوزه و آفتابه است؛ آیه: باکواب و اباریق و کاس من معین (واقعه/۱۸)

✅ استبرق: معرب واژه ی استبرک پهلوی است و نام  گیاهی است که از آن پارچه‌ای به نام دیبا می‌بافند. آیه ها: یلبسون من سندس و استبرق متقابلین (دخان/ ۴۴) و...

✅ برزخ: از واژه ی عربی "فرسخ" که همان فرسنگ و پرسنگ فارسی است که سپس به عربی راه یافته و برزخ شده است. آیه ها: علی اعمل صالحا فیما ترکت کلا انها کلمه هو قایلها ومن ورایهم برزخ الی یوم یبعثون (مومنون/۱۰۰) و...

✅ برهان: از پُروهان فارسی و به معنای بسیار آشکار است. آیه ها:  یا ایها الناس قد جاءکم برهان من ربکم وانزلنا الیکم نورا مبینا (نساء/۱۷۴)  همچنین در یوسف/۲۴؛ و...

✅ جناح: این واژه معرب واژه ی فارسی گناه است و از زبان پهلوی وارد عربی شده است. آیه ها:  نساء/۲۳-۲۴؛ احزاب/۵؛ اسراء/۲۴؛ نور/۲۹؛ ممتحنه/۱۰؛و...

✅ درهم: برخی از زبان شناسان آن را معرب واژه ی داریک (نام سکه طلایی به کار گرفته شده در امپراتوری ایران) دانسته‌اند. در فارسی پهلوی  drahm( گرفته شده از یونانی دراخم) به معنای سکه نقره‌ای یا به طور کلی پول در عهد ساسانیان به کار رفته است که خاستگاه اصلی واژه درم و درهم است. آیه ها:  وشروه بثمن بخس دراهم معدوده وکانوا فیه من الزاهدین (یوسف/۲۰)

✅ رزق: معرّب روزی و در اصل از واژه پهلوی روچیک به معنای نان و غذای روزانه است.

✅ زرابی:معرب زر آب کردن است. اگر چه بیش تر به نظر می‌رسد که این واژه با واژه پهلوی zarren زرّین، طلایی ارتباط داشته باشد.آیه ها:  و زرابی مبثوثه (غاشیه/۱۶)

✅ زور:این واژه در پهلوی به صورت zūr به معنای دروغ و خیال وجود دارد. آیه ها:  والذین لا یشهدون الزور واذا مروا باللغو مروا کرام (فرقان/۷۲) و...

✅ سجیل به معنای سنگ هایی از گل پخته است که بر سپاه فیل از آسمان باریده شد. طبری می‌نویسد که از واژه های فارسی سنگ و گِل درست شده است. آیه ها:  ترمیهم بحجاره من سجیل (فیل/۴)، همچنین در حجر/۷۴ و هود/۸۲

✅ سراج: به معنای چراغ و مشعل است و از واژه ی فارسی چراغ گرفته شده است. آیه ها:  و جعلنا سراجا و هاجا (نبا/۱۳)، همچنین در احزاب/۴۶؛ نوح/۱۶ و فرقان/۶۱)

✅ سرادق: اصل این واژه سراپرده است. آیه ها:  و قل الحق من ربکم فمن شاء فلیومن و من شاء فلیکفر انا اعتدنا للظالمین نارا احاط بهم سرادقها و ان یستغیثوا یغاثوا بماء کالمهل یشوی الوجوه بیس الشراب و ساءت مرتفقا (کهف/۲۹)

✅ سربال: این واژه همان واژه شلوار فارسی است که خاستگاه اصلی آن نیز سرواله است که سپس در عربی به صورت سربال در آمده است.  آیه ها:  سرابیلهم من قطران وتغشی وجوههم النار (ابراهیم/۵۰)و...

✅ عفریت: این واژه از واژه پهلوی āfrītan از واژه اوستایی āfrīnat که در فارسی امروزین به صورت آفریدن در آمده، مشتق شده و کاربرد آن همانند کاربرد واژه ی خلق در عربی است. آیه ها:  قال عفریت من الجن انا آتیک به قبل ان تقوم من مقامک وانی علیه لقوی امین (نمل/۲۷)

✅ فردوس: معرب واژه پردیس است. آیه ها:  الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون (مومنون/۱۱) همچنین در کهف/۱۰۷

✅ فیل: در پهلوی واژه ی pīl وجود دارد. آیه ها:  الم تر کیف فعل ربک باصحاب الفیل (فیل/۱)

✅ کنز: به معنای گنجینه است. از واژه ی فارسی کنج به معنای گنج وام گرفته شده است. آیه ها:  او یلقی الیه کنز او تکون له جنه یاکل منها وقال الظالمون ان تتبعون الا رجلا مسحورا (فرقان/۲۵) و...

✅ مرجان: از واژه مروارید گرفته شده است. آیه ها: یخرج منهما اللولو والمرجان (الرحمن/۲۲)و...

✅ مسک: این واژه معرب مُشک فارسی است. آیه ها: ختامه مسک و فی ذلک فلیتنافس المتنافسون (مطففین/۲۶)

✅ هاروت و ماروت: در فارسی به صورت خرداد و مرداد آمدند. آیه ها:  وما انزل علی الملکین ببابل هاروت و ماروت و ما یعلمان من احد حتی یقولا انما نحن فتن ... (بقره/۲)

💠 واژگان دیگری هم وجود دارد که ریشه آنان فارسی می باشد: جهنم: گمنام، دینار: دین آر، یاقوت، وزیر، ورده، نسخه، مائده، فرات، سوق، سندس، سرد، کورت، مقالید و...

💠 لغات غیر عربی 🔹🔹🔹از زبان های دیگر

✅ (أبّ): بعضى گفته‏اند: به لغت أهل غرب گیاه‏تر است؛

✅ (ابلعى): درباره فرموده خداى تعالى: (ابْلَعِی ماءَکِ) آورده که گفت: به زبان حبشه [یعنى‏]: «آن را فرو ببر».

و به لغت هندى یعنى: بیا شام.

✅ (أخلد): به زبان عبرى [یعنى‏]: به سوى پستى و زمین تمایل کرد.

✅ (الأرائک): به زبان حبشى سریرها را گویند.

✅ (أسفار): به زبان سریانى به معنى کتابها مى‏باشد،🔹 و برخی گفته اند: به لغت نبطى کتابها را گویند.

✅ (إصرى): به لغت نبطى یعنى: پیمان من.

✅ (أکواب): نبطى به معنى کوزه‏هاست.

✅ (إلّ): چنین آورده‏اند که در زبان نبطى نام خداى تعالى است.

✅ (ألیم): در زبان زنگبارى به معنى دردناک است.

✅ (إناه): به لغت أهل مغرب به معنی پختن.

✅ (أَوَّاهٌ): به زبان حبشه باور کننده است. 🔹و نیز گفته شده أوّاه به زبان عبرى یعنى بسیار دعا کننده.

✅ (أَوَّابٌ): به زبان حبشه تسبیح گوینده است.

✅ (الْمِلَّةِ الْآخِرَةِ): جاهلیت أوّل است؛ در زبان قبطى است، که قبطیان آخر را أوّل و أوّل را آخر نامند.

✅ (بَطائِنُها):  به زبان قبطى [یعنى‏] ظواهر آن.

✅ (بعیر): به زبان عبرى بعیر هر چیزى است که بر آن بار کنند.

✅ (بِالْجِبْتِ): به زبان حبشى شیطان را گویند.

✅ (حُرُمٌ): به زبان حبشى واجب است مى‏باشد.

✅ (حَصَبُ): به زبان زنگبارى [یعنى‏] هیزم جهنم.

✅ (حِطَّةٌ): سخن به درستى گویید.

✅ (الْحَوارِیُّونَ): به زبان نبطى شستشو دهندگان را گویند، و أصل آن: «هوارى» مى‏باشد.

✅ (حُوباً): حوبا یعنى گناهى- به لغت حبشه-.

✅ (دارست): به لغت یهود یعنى: [با دیگرى‏] قرائت کردى.

✅ (دُرِّیٌّ): به زبان حبشه یعنى: درخشنده.

✅ (راعِنا): به لغت یهود دشنام است.

✅ (الرَّحْمنِ): عبرانى و اصلش با خاء مى‏باشد.

✅ (الرَّقِیمِ): به زبان رومى لوح را گویند.

✅ (رَمْزاً): به زبان عبرى حرکت دادن لبهاست.

✅ (رَهْواً): به زبان نبطى یعنى: آسان یا به لغت سریانى یعنى: ساکن.

✅ (سَفَرَةٍ): به زبان نبطى [یعنى‏] خوانندگان.

✅ (سُجَّداً): یعنى: سرها بزیر افکنده داخل شوید، به زبان سریانى.

✅ (سکر): سکر به زبان حبشى سرکه.

✅ (سِینِینَ): به زبان حبشه زیبایى است.

✅ (سَیْناءَ): سیناء به زبان نبطى زیبایى‏ است.

✅ (شَطْرَ): به زبان حبشه یعنى روبروى.

✅ (الصِّراطَ): به زبان رومى راه را گویند.

✅ (فَصُرْهُنَّ): این کلمه نبطى است یعنى آنها را پاره پاره کن. 🔹در لغت رومى  «فصرهنّ»: یعنی آنها را قطعه قطعه کن.

✅ (صَلَواتٌ): به زبان عبرى کلیساهاى یهود است، و اصل آن «صلوتا» مى‏باشد.

✅ (طه): این مانند آن است که بگویى: یا محمد، به زبان حبشه. (طه) به زبان نبطى یا حبشی [یعنى‏] اى مرد.

✅ (بِالطَّاغُوتِ): به زبان حبشه کاهن است.

✅ (طُوبى‏): این واژه هندى است.

✅ (الطُّورَ): طور به زبان سریانى کوه است.

✅ (طُوىً): به معنى شب هنگام، یا به عبرى یعنى مرد.

✅ (عَبَّدْتَ): یعنى کشتى، به لغت نبطى.

✅ (غَسَّاقٌ): به زبان ترکى آب سرد گندیده مى‏باشد.

✅ (غِیضَ): به زبان حبشه یعنى کاسته شد.

✅ (فوم): به زبان عبرى گندم است.

✅ (أَقْسَطُ): قسط به زبان رومى عدالت است.

✅ (بِالْقِسْطاسِ): قسطاس به زبان رومى عدالت و ترازو است.

✅ (قَسْوَرَةٍ): شیر را به زبان حبشى قسوره گویند.

✅ (قِطَّنا): ابو القاسم گوید: در زبان نبطى یعنى کتاب ما.

✅ (الْقُمَّلَ): به زبان عبرى و سریانى نوعى از ملخ را گویند.

✅ (بِقِنْطارٍ): در زبان رومى به معنى دوازده هزار أوقیه مى‏باشد. 🔹و به زبان سریانى پوست گاو پر از طلا یا نقره است. 🔹و بعضى گویند: در لغت بربر هزار مثقال مى‏باشد.

✅ (الْقَیُّومُ): به زبان سریانى کسى است که نمى‏خوابد.

✅ (کفّر): (کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ) گفت: به زبان عبرى [یعنى‏] از آنها پاک کن بدیهایشان را.

✅ (کِفْلَیْنِ): به زبان حبشى یعنى: دو برابر.

✅ (کَمِشْکاةٍ): به لغت حبشه روزنه است.

✅ (مُزْجاةٍ): [یعنى‏] اندک، به زبان عجم،🔹 و بقولى: به زبان قبطى.

✅ (مَناصٍ): به زبان نبطى یعنى: فرار.

✅ (منسأة): به زبان حبشى عصا مى‏باشد.

✅ (وَراءَ): گویند: به زبان نبطى به معنى پیش است.

✅ (یس): به زبان حبشه یعنى: اى إنسان، اى مرد.

✅ (أَلِیمٌ): یمّ به زبان سریانى دریا است.

لینک های این مطلب

https://t.me/quranied/269

https://t.me/quranied/276

https://t.me/quranied/283

  • مرتضی رحیمی
۱۷
بهمن

غریب القرآن



💠 «غریب القرآن» یا «دانش واژگان دشوار فهم»

💠در لغت

✅ غریب: مشکل، بیگانه، شگفت‌انگیز و عجیب به نظر رسیدن.

💠 در اصطلاح

✅ واژه‏شناسى و پیدا کردن لغات مشکل و غامض قرآن مجید.

✅ دانشی که به بررسی و معنایابی واژه‏های دیریاب، پیچیده، پنهان، ناشناخته و فراموش شده از آیات می‏پردازد.

✅ لغات و اصطلاحاتی است از قرآن که به مرور زمان فهم آنها دشوار گردیده و به تفسیر و توضیح احتیاج پیدا کرده است.

💠 اولین نگاشته در این باره

📔 نخستین کسانى که دست به تألیف کتب «غرائب القرآن» زدند، از دانشمندان شیعه بودند؛ ازجمله ایشان مى‏توان، أبان بن تغلب (141 ه.)، فرّاء (207 ه.) ابو عبیده (210) و ابو عثمان مازنى (248 ه.) را نام برد.

📔  غریب القرآن‏ زید بن على بن الحسین (علیهم السّلام) (مستشهد 122 ه. ق).

📔 غریب القرآن ابن عباس

💠 جایگاه آن‏ غریب القرآن

1⃣ تبیین و توضیح و برداشتن ابهامات و پیچیدگی لغت‏ فراموش شده و پنهان و هموار ساختن راه دشوار در فهم واژگان‏ آیات و نزدیک شدن به مراد گوینده آنها.

2⃣ شناسایی معانی نوظهور از معانی کهن الفاظ به خصوص‏ معانی به کار رفته در عصر نزول آیات که به دلیل تحول معنایی در ساختار لغات و زبان عرب با گذشت زمان به وجود آمده است.

3⃣ توجه دانشمندان مسلمان از گذشته دور تا به امروز و آفرینش آثاری برجسته که حکایت از اهمیت و نقش به سزای این‏ دانش در فهم درست و درک صحیح از واژگان آیات دارد.

💠 تالیفات

✅ «غریب القرآن» به روایت عطاء بن ابى ریاح و نیز روایت على بن ابى طلحه، (م 143). ترجمه و تعلیقه محمد ابراهیم سلیم‏.

✅ «ریشه‏یابى واژه‏ها در قرآن»، محمد جعفر اسلامى، تهران 1403

✅ «تحقیق در کلماتى از قرآن»، عبد العلى بازرگان 1401 ه. ق‏

✅ «المفردات فى غریب القرآن»، تألیف راغب اصفهانى، (متوفى 502)

✅ «الموضح فى معانى القرآن» ابوالحسن شعرانی

✅  «تراجم الالفاظ و اللغات القرآنیه» تألیف کمال الدین محمود

✅ فخرالدین طریحی: «غریب القرآن»، «کشف غوامض القرآن»، «مجمع البحرین و مطلع النیریّن»

✅ قاسم بن حسن آل محى الدین، «البیان و التّبیان»، (منظومة فى شرح غریب القرآن) و «البیان فى شرح غریب القرآن» (3جلد)

✅ «قاموس قرآن» (در 6 جلد) سید علی اکبر قرشی

✅  «تبیین اللغات لتبیان الآیات» یا «فرهنگ و لغات قرآن» (2 جلد) دکتر محمد قریب

✅  «غریب القرآن» سجستانی

✅ «الدّر النظیم فى لغات القرآن الکریم» شیخ عبّاس (م 1359 ه)

✅ «مفردات القرآن فى مجمع البیان» الیاس کلانتری

✅ «دایرة الفرائد در فرهنگ قرآن»، (در 5 جلد) دکتر محمد باقر محقق

💠 استدلال به شعر در غریب القرآن

✅ ابن عبّاس می گوید: شعر دیوان عرب است؛ پس هرگاه لفظى از قرآنى که خداوند آن را به زبان عرب نازل فرموده بر ما مخفى بود به دیوان عرب رجوع نموده و شناخت آن را جستجو مى‏کنیم.

♦️ مثال:

✅🌼 (روزی) ابن عبّاس گفت: از هر چه در نظر دارید بپرسید، پس نافع گفت: خبر ده مرا از فرموده خداى تعالى: (عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزِینَ)، ابن عباس جواب داد: عزون: حلقه‏هاى کم از مردم مى‏باشد، پرسید: آیا عرب این را مى‏شناسد؟ گفت: آرى؛ مگر گفتار عبید بن الأبرص را نشنیده‏اى که مى‏گوید:

        فجاءوا یهرعون الیه حتّى ***  یکونوا حول منبره عزینا

 🔹 یعنى: پس سراسیمه به سوى او آمدند تا اینکه پیرامون منبرش جمع گردند.

✅ پرسید: خبر ده مرا از فرموده خداوند: (وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ) جواب داد:

وسیله حاجت است، گفت: آیا عرب این را مى‏شناسد؟ گفت: آرى آیا نشنیده‏اى که عنتره گوید:

      إنّ الرّجال لهم الیک وسیلة   ***   إن یاخذوک تکحّلى و تخضّبى

🔹 یعنى: براستى که مردان را به تو حاجتى هست (اى زن)، اگر تو را بگیرند سرمه و خضاب کن.

✅ گفت: خبر ده مرا از فرموده خداوند: (شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً): جواب داد: شرعة:

دین، و منهاج: راه است، پرسید: آیا عرب این را مى‏شناسد؟ گفت: بله، مگر نشنیده‏اى که ابو سفیان بن الحارث بن عبد المطّلب مى‏گوید:

 لقد نطق المأمون بالصّدق و الهدى***  و بیّن للاسلام دینا و منهاجا

 🔹 یعنى: بدرستى که أمین شناخته شده به راستى و هدایت سخن گفت، و براى اسلام دین و روشى بیان داشت.

✅ گفت: خبر ده مرا از فرموده خداوند: (إِذا أَثْمَرَ وَ یَنْعِهِ)، جواب داد: ینع:

رسیدن و پخته شدن، گفت: آیا عرب این را مى‏شناسد؟ گفت: آرى، مگر سروده شاعر را نشنیده‏اى که:

 اذا ما مشت وسط النّساء تأوّدت*** کما اهتزّ غصن ناعم النّبت یانع

 🔹 یعنى: هرگاه میان زنان راه مى‏رود کج مى‏گردد، همچنانکه شاخه نرم گیاه رسیده حرکت مى‏کند.

✅ پرسید: خبرم ده از فرموده خداى تعالى: (وَ رِیشاً)، جواب داد: ریش مال و ثروت است، گفت: آیا عرب این را مى‏شناسد؟ پاسخ گفت: آرى، نشنیده‏اى که شاعر گوید:

فرشنى بخیر طالما قد بریتنى*** و خیر الموالى من یریش و لا یبرى

🔹 یعنى: پس مرا به نیکى ثروتى ده که بسیار مرا محروم ساختى، و بهترین اربابها آن است که مالى مى‏دهد و دور نمى‏سازد.


💠 نمونه هایی از غریب القرآن

✳️ ابن ابى حاتم از ابن عباس نقل می کند، که وی درباره این آیات گفته:

✅ (سوره *یس*)🌼 (یا حَسْرَةً): اى واى.🔹(الْمَشْحُونِ): پر.🔹(مِنَ الْأَجْداثِ): از قبرها.🔹 (فاکِهُونَ): شادمان هستند.

✅ (الحجرات)🌼(لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ): بر خلاف قرآن و سنّت چیزى مگوئید.🔹(وَ لا تَجَسَّسُوا): جاسوسى آن است که کسى در پى زشتیهاى مؤمنان باشد.

✅ (الانسان)🌼 (أَمْشاجٍ): رنگارنگ.🔹 (عَبُوساً): تنگ.🔹 (قَمْطَرِیراً): طولانى.

✅ (النّبأ)🌼 (سِراجاً وَهَّاجاً): چراغ درخشنده.🔹 (مِنَ الْمُعْصِراتِ): از أبر🔹(ثَجَّاجاً):ریزان.🔹(أَلْفافاً): جمع شده.🔹 (مَفازاً): تفریحگاه.🔹 (یَقُومُ الرُّوحُ): یکى از فرشتگان بزرگ خلقت.🔹 (وَ قالَ صَواباً): و بگوید: لا اله الا اللّه.

✅ (عبس)🌼 (وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ): چهره‏هایى در آن روز درخشنده‏اند.

✅ (التکویر)🌼 (کُوِّرَتْ): تاریک شده.

✅ (الاعلى)🌼 (غُثاءً): خشک.🔹 (أَحْوى‏): سیاه.🔹 (مَنْ تَزَکَّى): کسى که خود را پاکیزه کند از شرک.🔹 (وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ): توحید خداوند را بجاى آورد.🔹 (فَصَلَّى): نمازهاى پنجگانه را بجاى آورد.

✅ (الغاشیة)🌼 (الْغاشِیَةِ)، و (الطّامّة)، و (الصّاخّة)، و (الحاقّة)، و (القارعة) از نامهاى روز قیامتند.🔹 (مِنْ ضَرِیعٍ): درخت تیغ دار.🔹 (وَ نَمارِقُ): وسایل استراحت و آسایش.🔹 (بِمُصَیْطِرٍ): جبّار؛ ستمگر.

✅ (الفجر)🌼 (لَبِالْمِرْصادِ): مى‏شنود و مى‏بیند.🔹 (جَمًّا): شدید.🔹 (وَ أَنَّى لَهُ الذِّکْرى‏): چگونه است براى او یاد آمدن.

✅ (الشمس)🌼(طَحاها): تقسیم کرد.🔹 (فُجُورَها وَ تَقْواها): خیر و شر را بیان کرد.🔹 (وَ لا یَخافُ عُقْباها): از أحدى عاقبت أمرى را نترسد.

✅ (الضحى)🌼(سَجى‏): رفت. 🔹(ما وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ ما قَلى‏): پروردگارت تو را ترک نکرده و مبغوض نداشته.

✅ (الشّرح)🌼 (فَانْصَبْ): به دعا مشغول شو.

✅ (قریش)🌼 (إِیلافِهِمْ): لزوم آنها.

✅ (الکوثر)🌼(شانِئَکَ): دشمن تو.

✅ (الاخلاص)🌼(الصَّمَدُ): آقایى که در سیادتش به کمال رسیده است.

💠 مواردی از کتب دیگر

✅ قسط

 وَ أَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ قسط بمعناى بهره‏کشى از دیگران و از مصادیق ظلم است‏.

✅ الوسواس الخناس: ابلیس

✅ الجنّة: جنّ.

✅ الفلق: صبح

✅ غاسق: شب، وقتی که همه جا را فرا می گیرد. و گفته شده که غاسق همان ماه است، هنگامه که در کسوف قرار گرفته و سیاه شود.

لینک های این مطلب

https://t.me/quranied/255

https://t.me/quranied/262

  • مرتضی رحیمی
۱۲
بهمن
  • مرتضی رحیمی